加载中…乌拉尔语时态与人称
(2014-09-11 00:05:38)
标签：
乌拉尔语芬兰语爱沙尼亚语乌德穆尔特语比较 |
分类： 语言比较 |
乌德穆尔特人
乌拉尔语系的语言在进行动词变位时，通常根据时态不同(主要是现在时和过去时)添加不同的人称词尾，一些语言里根据宾语是否带有定冠词，宾语为第几人称等，使用的人称词尾也不尽相同。虽然乌拉尔语系的语言都是偏黏着型的，不过词缀在添加的时候词干会发生各种屈折变化，除了陈述式外，每种时态的否定式也有特殊的变位方式，以下只举陈述式的例子。
1.芬兰语
芬兰语只有一套人称词尾，加在不同的词干后面进行变位。人称词尾如下：
1sg -n
2sg -t
3sg 零(根据时态不同略有差异，现在时有将词干末尾元音加长的现象)
1pl -mme
2pl -tte
3pl -vat/-vät
变位举例：
elää“生活”
现在时(现在时词干加人称)：elän, elät, elää, elämme, elätte, elävät
过去时(过去时词干加人称)：elin, elit, eli, elimme, elitte, elivät
用例
Ajattelen, siis olen.
我思故我在。(ajattelen是ajatella的现在时单一，思考；olen是olla的现在时单一，存在)
Se puhuu ranskaa, mutta se ei ole kotoisin Ranskasta.
他说法语，但是并非来自法国。(puhuu是puhua的现在时单三，说；ei ole是olla的现在时单三否定式)
2. 爱沙尼亚语
爱沙尼亚语现在时和过去时使用两套词尾：
-现在时
1sg -n
2sg -d
3sg -b
1pl -me
2pl -te
3pl -vad
-过去时
1sg -sin
2sg -sid
3sg -s
1pl -sime
2pl -site
3pl -sid
变位举例：
küsima“问”
现在时：küsin, küsid, küsib, küsime, küsite, küsivad
过去时：küsisin, küsisid, küsis, küsisime, küsisite, küsisid
少数动词过去时变位形态里没有-s-，称为“i-minevik”(i-过去时)如：
saama“能够”：sain, said, sai, saime, saite, said
tegema“做”：tegin, tegid, tegi, tegime, tegite, tegid
panna“放”：panin, panid, pani, panime, panite, panid
用例
Me tegin vähe vigu.
我犯了一些错误。(tegin是tegema的过去时单一，做)
Ta kirjutab uut romaani.
她在写一部新小说。(kirjutabu是kirjutama的现在时单三，写)
3.卡累利阿语
同爱沙尼亚语类似，动词现在时与过去时有两套不同的词尾，如：
现在时
1sg -n
2sg -t
3sg -u/-y
1pl -mma/-mmä
2pl -tta/-ttä
3pl -h
过去时
1sg -n
2sg -t
3sg 零(部分动词词干有音变)
1pl -ma/-mä
2pl -ja/-jä/-tta/-ttä
3pl -h
变位举例：
kirjuttua“写”
现在时：kirjutan, kirjutat, kirjutau, kirjutamma, kirjutatta, kirjutetah
过去时：kirjutin, kirjutit, kirjutti, kirjuttima, kirjuttija, kirjutettih
用例
Mie lähen kauppah.
我去商店。(lähen是lähtie的现在时单一，去)
Männä vuotena oli lämmin talvi.
去年曾是暖冬。(oli是olla的过去时单三，是)
4. 科米-皮尔姆语(乌拉尔语系皮尔姆语族)
科米-皮尔姆语有现在时、将来时、过去时I，过去时II四种主要时态，每个时态都有个自己的人称词尾，如：
现在时
1sg -а
2sg -ан
3sg -ӧ
1pl -амӧ
2pl -атӧ
3pl -ӧны
将来时
1sg -а
2sg -ан
3sg -ас
1pl -амӧ
2pl -атӧ
3pl -асӧ
过去时I
1sg -и/-i
2sg -ин/-iн
3sg -ис/-iс
1pl -имӧ/-iмӧ
2pl -итӧ/-iтӧ
3pl -исӧ/-iсӧ
过去时II
2sg -ӧмыт
3sg -ӧма
2pl -ӧмась
3pl -ӧмась
变位举例
мунны“去”
现在时：муна, мунан, мунӧ, мунамӧ, мунатӧ, мунӧны
将来时：муна, мунан, мунас, мунамӧ, мунатӧ, мунасӧ
过去时I：мунi, мунiн, мунiс, мунiмӧ, мунiтӧ, мунiсӧ
过去时II：мунӧмыт, мунӧма, мунӧмась, мунӧмась
用例
Ме ашын муна театрӧ.
我明天去剧院。(муна是мунны的将来时单一，去)
Саша видзӧтiс мамыс вылӧ паськыта осьтӧм синнэзӧн.
萨莎张大眼睛惊讶地看着妈妈。(видзӧтiс是видзӧтны的过去时单三，看)
5. 科米语(乌拉尔语系皮尔姆语族)
科米语和之前的科米-皮尔姆语是同语支的语言，也有类似的词尾系统，如：
现在时
1sg -а
2sg -ан
3sg -ӧ
1pl -ам
2pl -анныд
3pl -ӧны
将来时
1sg -а
2sg -ан
3sg -ас
1pl -ам
2pl -анныд
3pl -асны
过去时I
1sg -и/-i
2sg -ин/-iн
3sg -ис/-iс
1pl -им/-iм
2pl -инныд/-iнныд
3pl -исны/-iсны
过去时II
2sg -ӧмыд
3sg -ӧма
2pl -ӧманыд
3pl -ӧмаӧсь/-ӧмны
现在时：муна, мунан, мунӧ, мунам, мунанныд, мунӧны
将来时：муна, мунан, мунас, мунам, мунанныд, мунасны
过去时I：мунi, мунiн, мунiс, мунiм, мунiнныд, мунiсны
过去时II：мунӧмыд, мунӧма, мунӧмныд, мунӧмаӧсь
用例
Ме радейта тэнӧ.
我爱你。(радейта是радейтны的现在时单一，爱)
Ёна тэрмасигас дзикӧдз вунӧдӧма.
匆忙中他完全忘了。(вунӧдӧма是вунӧдны的过去时II单三，忘记)
6. 匈牙利语
匈牙利语动词根据宾语是否定指分为定指变化和不定指变化，词尾如下：
现在时(不定指)
1sg -ok/-ek/-ök
2sg -sz/-asz/-esz/-ol/-el/-öl
3sg 零
1pl -unk/ünk
2pl -tok/tek/tök/otok/etek/ötök
3pl -nak/nek/anak/enek
现在时(定指)
1sg -om/-em/-öm
2sg -od/-ed/-öd
3sg -ja/-i/词尾辅音变成叠音再加-a
1pl -juk/jük/词尾辅音变成叠音再加-uk/-ük
2pl -játok/-itek/词尾辅音变成叠音再加-átok
3pl -ják/-ik/词尾辅音变成叠音再加-ák
当主语是“我”宾语是“你/你们”时，动词人称词尾是-lak/-lek/-alak/elek。如：
Én látlak téged. 我看见你。
Ő lát téged. 他看见你。
这个词尾现在时、过去时都可以用。
过去时人称与现在时相同，需要在词干上加过去时标志：-ott/-ett/-ött/-t/-tt
变位举例：
ad“给”
现在时(不定指)：adok, adsz, ad, adunk, adtok, adnak
现在时(定指)：adom, adod, adja, adjuk, adjátok, adják
过去时(不定指)：adtam, adtál, adott, adtunk, adtatok, adtak
过去时(定指)：adtam, adtad, adta, adtuk, adtátok, adták
用例
-不定指
Olvasok egy könyvet. 我在读一本书。
Cápát látott a medencében. 他看见一条鲨鱼在水池里。
Az ellenség megtámadott egy hidat. 敌人攻击了一座桥。
Mit akarsz? 你想要什么？
-定指
Olvasom a könyvet. 我在读那本书。
Látta a cápát utoljára. 他最后一次看到了那鲨鱼。
Nem tudod megcsinálni. 你不能做那个。
7.北萨米语
北萨米语现在时与过去时使用不同的人称，根据词干音节数、构成以及不定式词尾又分成若干小类，人称词尾也略有不同。北萨米语有双数。动词变位举例（jearrat“问”）：
现在时
1sg jearan
2sg jearat
3sg jearrá
1du jearre
2du jearrabeahtti
3du jearraba
1pl jearrat
2pl jearrabehtet
3pl jerret
过去时
1sg jerren
2sg jerret
3sg jearrai
1du jearaime
2du jearaide
3du jearaiga
1pl jearaimet
2pl jearaidet
3pl jerre
用例
Mun dárbbašan buori niibi.
我需要一把好刀。(dárbbašan是dárbbašit的现在时单一，需要)
Dii oahppabehtet nuppit nuppin.
你们俩互相学习。(oahppabehtet是oahppat的现在时双二，学习)
Mun liikon orrut doppe.
我喜欢住在那里。(liikon是liikit的现在时单一，喜欢)
8.乌德穆尔特语
乌德穆尔特语只有一套人称词尾，各人称词尾如下：
1sg 零/-й
2sg –д/零
3sg –з/-е/零
1pl -мы
2pl –ды/-еле
3pl –зы/-о/-ло
变位列举：
витьыны“等”
现在时：витисько, витиськод, вите, витиськомы, витиськоды, витё
将来时：витё, витёд, витёз, витёмы, витёды, витёзы
过去时I：вити, витид, витиз, витимы, витиды, витизы
过去时II：витиськем, витемед, витем, витиськеммы, витиллямды, витиллям(зы)
用例
Мон тодисько, что со лыктоз шуыса.
我知道他要来了。(тодисько是тодыны的现在时单一，知道；лыктоз是лыктыны的将来时单三，来)
Ми тоне бырид кожам.
我们觉得你完蛋了。(бырид是бырыны的将来时单二，结束/完蛋；кожамы是кожаны的过去时II复一，觉得)
9.埃尔奇亚语
埃尔奇亚语根据时态的不同有多种人称词尾，简要列举如下：
现在时
1sg -ан/-ян
2sg -ат/-ят
3sg -ы/-и
1pl -тано/-тяно
2pl -тадо/-тядо
3pl -ыть/-ить
过去时I
1sg -ынь/-инь
2sg –ыть/-ить
3sg -сь
1pl -ынек/-инек
2pl -ыде/-иде
3pl -сть
过去时II
1sg -инь
2sg -ить
3sg 零
1pl -инек
2pl -иде
3pl -ть
当动词带有宾语时，其人称词尾要发生变化。第一、二人称为主语时，宾语不能同为相同人称。以动词кундамс“抓”为例。
-现在时
（1）宾语为“我”： -самак，-самам，-самизь，-тадызь/сызь
例子：кундасамак你抓我，кундасамам他抓我，кундасамизь你们抓我， кундатадызь/кундасызь他们抓我
（2）宾语为“你”：-тан, -танзат, -тадызь, -тадызь
例子：кундатан我抓你，кундатанзат他抓你， кундатадызь我们抓你， кундатадызь他们抓你
（3）宾语为“他”：-са, -сак, -сы, -сынек, -сынк, -сызь
例子：кундаса我抓他，кундасак你抓他，кундасы他抓他，кундасынек我们抓他，кундасынк你们抓他，кундасызь他们抓他
（4）宾语为“我们”：-самизь
例子：кундасамизь你抓我们/他抓我们/你们抓我们/他们抓我们
（5）宾语为“你们”：-тадызь
例子：кундатадызь我抓你们/他抓你们/我们抓你们/他们抓你们
（6）宾语为“他们”：-сынь, -сыть, -сынзе, -сынек, -сынк, -сызь
例子：кундасынь我抓他们，кундасыть你抓他们，кундасынзе他抓他们，кундасынек我们抓他们，кундасынк你们抓他们，кундасызь他们抓他们
变位举例：
меремс“说”
现在时：мерян, мерят, мери, мертяно, мертядо, мертить
过去时I：меринь, мерить, мерись, меринек, мериде, мерсть
过去时II：мерилпнь, мерилить, мериль, мерилинек, мерилиде, мерильть
用例：
Мон молян вирев.
我往森林走去。(молян是молемс的现在时单一，去)
мон озынь оймсеме.
我坐下休息了一会儿。(озынь是озамс的过去时单一，坐；оймсеме为不定式，休息)
喜欢
0
赠金笔
前一篇：藏语宗卡语一些语法的比较
后一篇：比斯拉马语语法拾零