加载中…[выль]科米语简明语法
(2015-05-30 18:31:00)
标签：
科米语科米共和国komi乌拉尔语语法 |
分类： 语林迷踪 |
1.语言简介
科米语(原：коми
кыв，俄语：коми язык，英语：Komi language)是俄罗斯科米共和国(Коми
Республика)的官方语言之一，属乌拉尔语系皮尔姆语族，同族的语言还有乌德穆尔特语、科米-皮尔姆语等。
科米语曾使用过一种称为“анбур（第一和第二个字母的名称）”的文字，由传教士Стефан
Пермский创制，该文字借鉴了西里尔字母和希腊字母。之后还用过称为“Молодцов
анбур”的文字，大部分字母与西里尔字母相同，添加了ԃ，ԅ，ԇ等特殊字母。现代科米语仍然使用以西里尔字母为基础的文字，有і、ö两个特殊字母，і是и的变体，发音同и；ö的发音为/ə/。
科米语属于偏黏着的语言，主要语序为SVO。
科米人
2.名词
科米语名词有数、领属和格的变化，没有语法性。
2.1.名数
科米语名词的数是在词干上加-(ъ)яс，辅音结尾的词干后需要插入-ъ-。
软音ь、元音以及-й结尾的词干后直接加-яс。例如：
керка房子-керкаяс，öшинь窗-öшиньяс，юсь天鹅-юсьяс，кань-каньяс猫，чой-чойяс姐妹
辅音结尾的词干加-ъ-再加-яс。例如：
зон-зонъяс小伙，ныв女孩-нывъяс，вок哥哥-вокъяс，лов生灵-ловъяс，дзодзöг鹅-дзодзöгъяс
一些-пи结尾的指小名词复数为-ян。例如：
пи-пиян幼崽，
каньпи-каньпиян小猫，порсьпи-порсьпиян小猪，ошпи-ошмиян小熊，понпи-понпиян小狗
2.2.名词的领属性词尾
名词的领属性词尾根据格的不同有各种形态，主格领属性人称如下：
1sg
-ӧй
2sg
-ыд
3sg
-ыс
1pl
-ным
2pl
-ныд
3pl
-ныс
用例：
вок（哥哥）：вокӧй我的哥哥，вокыд你的哥哥，вокыс他的哥哥，вокным我们的哥哥，вокныд你们的哥哥，вокныс他们的哥哥
上述词尾的宾格、具格、位格、出格和入格有特殊形态，且位置凌乱。
2.3.名词的格
科米语有16格个，格词尾及功能大致如下。
1)нимтан
падеж：主格，无词尾
-作主语
Зон муніс.
男孩走了。
Туй кузь.
路漫漫。
-作表语
Тайӧ-керка.
这是房子。
-作呼语
Видза олан, гажа
тулыс! 你好，美好的春天！
-作限定语
Вӧр туй
林荫路
Кыдз кор
桦树叶
2)асалан
падеж：属格，词尾-лӧн，有领属性词尾时接在其后。如：вокӧйлӧн我哥哥的，вокыслӧн他哥哥的……
-表示“某某有什么”
Зонлӧн эм вок.
男孩有个哥哥。
Зонлӧн вокыс абу.
男孩没有哥哥。(字面意思“男孩-属格 哥哥-他的 没有”)
-表示所有关系，这时，被所有者通常要加第三人称单数领属词尾。
Воклӧн чачаясыс
哥哥的(许多)玩具
Батьлӧн сёрниыс
父亲的一句话
3)босьтан
падеж：夺格，词尾-лысь，有领属性词尾时接在其后。如：нывлысь从小女孩那里，воклысь从哥哥那里
-作宾语，表示从...
Кори воклысь
книга. 我从哥哥那里借了本书
Босьті нывлысь
дзоридз. 我从小女孩那里拿了束花。
-表示属于某某的
Кывзі чойлысь
сьылӧм. 我听到了姐姐的歌声。
Аддзылі нывлысь
синъяс. 我看到了女孩的眼睛。
4)сетан
падеж：与格，词尾-лы，有领属性词尾时接在其后。如：батьлы给父亲，нывлы给女孩。
-表示给予的对象
Висьталіс тӧдтӧм
мортлы. 他对一个陌生人说。
А дзоридзьяссӧ
кодлы сета？ Учительницалы, да？ 把他的花给谁呢？给老师，好吗？
5)керан
падеж：宾格，词尾-ӧс，和领属性人称结合时变化特殊：
1sg
-ӧс
2sg
-тӧ
3sg
-сӧ
1pl
-нымсӧ
2pl
-нытӧ
3pl
-нысӧ
其中-ӧс只能用于动物性名词，非动物性名词不用。
Мунігӧн веськаліс
ӧти ю. 沿路上碰到一条河。河流“ю”不用宾格形式。
Аддзылі кутшӧмкӧ
мортӧс. 我见过这样一个人。
6)керанторъя
падеж：具格：词尾-ӧн，与人称结合有特殊形式：
1sg
-нам
2sg
-над
3sg
-нас
1pl
-наным
2pl
-наныд
3pl
-наныс
-表示工具
Локтіс автобусӧн.
我开车去。
Вердіс няньӧн.
他用面包充饥。
-表示带着某物
Мунӧ черӧн.
他带着把斧子走了。
-表示时间
Удж помалі кык
лунӧн. 我用两天时间就完成了工作。
Керка сувтӧдісны
воӧн. 房子盖了一年。
-表示职业
Уджалӧ врачӧн.
他干医生的工作。
Кӧстъя лоны
врачӧн. 我想当医生。
7)ӧтувтан
падеж：共格，词尾-кӧд，置于人称词尾之后
-表示和……一起，带着……
Вензьӧ зонкӧд.
他同男孩争吵。
Паныдаси ошкӧд.
我遇见了熊。
Зон пукалӧ нывкӧд
орччӧн. 男孩高兴地和女孩坐在一起。
8)торйӧдан
падеж：欠格，词尾-тӧг，单数第一人称时，格词尾放在人称后面，其他情况下放在人称之前。
1sg
-ӧйтӧг
2sg
-тӧгыд
3sg
-тӧгыс
1pl
-тӧгным
2pl
-тӧгныд
3pl
-тӧгныс
-表示缺少什么
Локтіс няньтӧг.
他没带面包就去了。
Мунӧ понтӧг.
他没带狗来。
9)могман
падеж：为格，词尾-ла，和人称连用时置于其后。
-表示目的
Муніс няньла.
他为面包而去。
Локтіс понла.
他为狗而来。
-表示原因
Висьмыны кынмӧмла
因感冒患病
Гӧрдӧдны яндзимла
因害羞脸红
10)ина
падеж：位格，词尾-ын，与人称结合时，形态变异。
1sg
-ам
2sg
-ад
3sg
-ас
1pl
-аным
2pl
-аныд
3pl
-аныс
-表示方位
Олӧ карын.
他住在城里。
Уджалӧ школын.
他在学校工作。
-表示时间
Локтіс вит часын.
他去了有5个小时。
11)петан
падеж：出格，词尾-ысь，同人称结合形式如下：
1sg
-ам
2sg
-ад
3sg
-ас
1pl
-аным
2pl
-аныд
3pl
-аныс
-表示出来
Петіс керкаысь.
他从家里走出来。
-表示材质
Улӧс вӧчис пуысь.
他用木头做了张桌子。
-表示价值
Ньӧбис кык
шайтысь. 他花两块钱买来的。
-表示解脱
Пола ошкысь.
我从人群里脱身。
Мынтӧдчи йӧзысь.
我痊愈了。(字面：我从病痛中解脱出来)
-表示害怕
Пола кыйлысь.
我怕蛇。
12)пыран
падеж：入格，词尾-ӧ，与人称连用时形式同位格。
-表示进入某地
Муніс карӧ.
他进了城。
Пырис керкаӧ.
他进房间拿东西。
-表示时间
Оліс кольӧм нэмӧ.
他生活在过去的年代。
-表示行为或变化的结果
Велӧдчис учительӧ.
他学成后当了老师。
Ва пӧрӧ руӧ.
水变成了蒸汽。
13)матыстчан
падеж：近格，词尾-лань，除第一人称外均置于人称之前。
-表示附近
Мунӧ карлань.
他走到城的附近。
Видзӧдӧ вӧрлань.
他往树林近处观瞧。
14)ылыстчан
падеж：离格，词尾-сянь，除第一人称外均置于人称之前。
-表示与现在位置、时间较远
Локта школсянь.
我从学校回来。
Виччыся тӧрытсянь.
我从昨天就开始等。
15)вуджан
падеж：经格，词尾-ӧд/-ті，置于人称之前。
-表示经过，通过某地
Муна вӧрӧд/вӧрті.
我走过树林。
16)воан
падеж：止格，词尾-ӧдз，置于人称之前。
-表示到达边界
Муна сӧмын вӧрӧдз.
我也到了树林的边界。
Котӧрта юӧдз.
我跑到河边。
Уджаліс войӧдз.
他工作到了深夜。
Узис вит часӧдз.
他睡了五个小时。
3.代词
3.1.
人称代词
格 我 你
他
主格 ме тэ
сійӧ
属格 менам тэнад
сылӧн
夺格 менсьым
тіянлысь сілысь
与格 меным,мем
тэныд,тэд сылы
宾格 менӧ тэнӧ
сійӧс
具格 меӧн тэӧн
сыӧн
共格 мекӧд тэкӧд
сыкӧд
欠格 метӧг тэтӧг
сытӧг
为格 мела тэла
сыла
位格 меын тэын
сыын
出格 меысь тэысь
сыысь
入格 (меӧ) (тэӧ)
(сыӧ)
近格 мелань тэлань
сылань
离格 месянь тэсянь
сысянь
经格 (меӧд/меті)
(тэӧд/тэті) (сыӧд/сыті)
止格 меӧдз тэӧдз
сыӧдз
格 我们 你们
他们
主格 ми ті
найӧ
属格 миян тіян
налӧн
夺格 миянлысь
тіянлысь налысь
与格 миянлы тіянлы
налы
宾格 миянӧс тіянӧс
найӧс
具格 миянӧн тіянӧн
наӧн
共格 миянкӧд тіянкӧд
накӧд
欠格 миянтӧг тіянтӧг
натӧг
为格 миянла тіянла
нала
位格 миянын тіянын
наын
出格 миянысь тіянысь
наысь
入格 миянӧ тіянӧ
наӧ
近格 миянлань
тіянлань налань
离格 миянсянь
тіянсянь насянь
经格 (миянӧд/миянті)
(тіянӧд/тіянті) (наӧд/наті)
止格 миянӧдз тіянӧдз
наӧдз
注意，上述括号中的形式只是理论上存在实际并不使用。
4.数词
4.1.基数词
1~10: ӧти/ӧтик,
кык, куим, нёль, вит；квайт, сизим, кӧкъямыс, ӧкмыс,
дас
11到19是在“дас”后面加1~9，如：12-дас кык, 18-дас
кӧкъямыс
20-кызь 30-комын
40-нелямын 50-ветымын 60-квайтымын 70-сизимдас 80-кӧкъямысдас
90-ӧкмысдас 100-сё
4.2.
序数词
1st~10th:
первой/медводдза, мӧд, коймӧд, нёльӧд, витӧд, квайтӧд, ӧкмысӧд,
дасӧд
11th~14th: дас
ӧтиӧд, дас кыкӧд, дас коймӧд, дас нёльӧд
20th-кызьӧд,
30th-комынӧд, 40th-нелямынӧд, 50th-ветымынӧд, 60th-квайтымнӧд，
70th-сизимдасӧд, 80th-кӧкъмысдасӧд, 90th-ӧкмысдасӧд，
100th-сёӧд
5.形容词
形容词作定语时位于名词前，不与名词保持数和格的一致。例如：
гӧрд чышъян
一条美丽的围巾
гӧрд чышъянъяс
许多条美丽的围巾（复数）
гӧрд чышъянӧн
用一条美丽的围巾（具格）
гӧрд чышъянъясӧн
用许多条美丽的围巾（复数具格）
形容词作表语时有单复数区别，复数形式是在词干后面加-ӧсь。例如：
Тайӧ керкаыс ыджыд
да выль.
这座房子又大又新。
Тайӧ керкаъясыс
ыджыдӧсь, выльӧсь.
这些房子又大又新。
5.1.
形容词的级
科米语形容词有比较级和最高级，构成方式如下：
比较级是在词干上加词尾-джык，如：бур-бурджык较好，лёк-лёкджык较坏，ыджыд-ыджыдджык较大，ичӧт-ичӧтджык较小
最高级有两种表示方法，可在词干前加мед-，或在词干前加表示“最”的медся，如：
бур-медбур-медся
бур 最好
лёк-медлёк-медся
лёк 最坏
ён-медъён-медся ён
最强
用例：
-比较级
Сылӧн мичаджык
чачаыс.
他的玩具比较好看。
Сылӧн мисьтӧмджык
паськӧмыс.
他的衣服不太好看。
-最高级
Плосков Иванлӧн
медбур ёртыс – небӧг.
布罗斯科夫·伊万最好的朋友是书。
Миян медшӧр мог –
велӧдны коми кыв.
我们最主要的目标是学习科米语。
Дзоньвидзалуныд –
медся дона: сійӧс сьӧм вылӧ он ньӧб.
健康最昂贵，金钱无法买到它。
6.动词
6.1.不定式
科米语不定式都以-(ы)ны结尾。例如：
бурдӧдны医治，овны生活，уджавны工作，гижны写，велӧдны学习，гӧгӧрвоны理解
дорйыны保卫，казьтыны提醒，велӧдчыны教，лыддьыны读，вежсьыны改变，кывзыны听
6.2.时态
科米语动词根据时态和人称有不同变化，肯定式和否定式变化不同。
1）现在时：去掉词尾-ны加人称
肯定式
1sg
-а
2sg
-ан
3sg
-ӧ
1pl
-ам
2pl
-анныд
3pl
-ӧны
否定式
1sg ог
词干
2sg
он词干
3sg оз
词干
1pl ог/огӧ
-ӧй
2pl он/онӧ
-ӧй
3pl оз
不定式
肯定式：
гижны写：гижа,
гижан, гижӧ, гижам, гижанныд, гижӧны
пуктыны放：пукта,
пуктан, пуктӧ, пуктам, пуктанныд, пуктӧны
否定式：
ог гиж ог
пукты
он гиж он
пукты
оз гиж оз
пукты
ог/огӧ гижӧй
ог/огӧ пуктӧй
он/онӧ гижӧй
он/онӧ пуктӧй
оз гижны оз
пуктыны
动词вӧвны的现在时属不规则变化。肯定式单数第1,2,3人称为эм,
复数三个人称是эмӧсь，单数否定式为абу，复数否定式为абуӧсь。
用例：
Со, Озеров ёрт,
тэнад тракторыд локтӧ, - индіс мастер.
工长说：“喂，奥泽罗夫同志，你的拖拉机开来了。”
Менам оз узьсьы ни
оз сёйсьы.
我们不睡也不吃。
Нывка воӧ гортӧ,
пырӧ вежӧсӧ.
女孩回到家走进房间。
Быттьӧкӧ оз кыв ни
оз аддзы.
他好像没看也没听。
Ме радейта коми
кыв.
我喜欢科米语。
2）将来时
科米语有两种将来时，一种由词干加相应的词尾构成，另一种由助动词кутны/пондыны加不定式构成。
构成第一种将来时需要的词尾如下：
1sg
-а
2sg
-ан
3sg
-ас
1pl
-ам
2pl
-анныд
3pl
-асны
肯定式：
гижны：гижа, гижан,
гижас, гижам, гижанныд, гижасны
пуктыны：пукта,
пуктан, пуктас, пуктам, пуктанныд, пуктасны
否定式：
ог гиж ог
пукты
он гиж он
пукты
оз гиж оз
пукты
ог/огӧ гижӧй
ог/огӧ пуктӧй
он/онӧ гижӧй
он/онӧ пуктӧй
оз гижны оз
пуктыны
将来时与现在时词尾除了肯定式单、复数第三人称有别外，其他词尾及否定式形态完全相同。
动词лоны“有，存在”的变化特殊。
人称 肯定式
否定式
1sg лоа ог
ло
2sg лоан он
ло
3sg лоӧ,лоас оз
ло
1pl лоам ог/огӧ
лоӧй
2pl лоанныд он/онӧ
лоӧй
3pl лоӧны,лоасны
оз лоны
另，动词вӧвны无将来时。
用例：
Вокӧй воас талун
миянӧ.
我哥哥今天要来我们这儿。
Регыд ми лоам век
кежлӧ ӧтлаынӧсь.
很快我们就会一直在一起。
由助动词构成的将来时以ворсыны（玩）为例，变位形式列举如下：
1sg кута
ворсны
2sg кутан
ворсны
3sg кутас
ворсны
1pl кутам
ворсны
2pl кутанныд
ворсны
3pl кутасны
ворсны
用例：
Аскомысь кӧр
видзысьяс кутасны ордйысьны.
后天养鹿人要比试一番。
3）第一过去时
第一过去时强调动作本身及其过程，并不强调结果。附加成分如下：
肯定式：
1sg
-и/і
2sg
-ин/ін
3sg
-ис/ін
1pl
-им/ім
2pl
-инныд/-інныд
3pl
-исны/-існы
否定式：
1sg
эг
2sg
эн
3sg
эз
1pl
эг/эгӧ
2pl
эн/энӧ
3pl
эз
例子：
гижны：гижи, гижин,
гижис, гижим, гижинныд, гижисны
пуктыны：пукті,
пуктін, путкіс, пуктім, пуктінныд, пуктісны
否定式：
эг гиж эг
пукты
эн гиж эн
пукты
эз гиж эз
пукты
эг/эгӧ гижӧй
эг/эгӧ пуктӧй
эн/онӧ гижӧй
эн/энӧ пуктӧй
эз гижны эз
пуктыны
вӧвны的变化
肯定式：вӧлі, вӧлін,
вӧлі, вӧлін, вӧлім, вӧлінныд, вӧліны
否定式：эг вӧв, эн
вӧв, эз вӧв, эг/эгӧ вӧлӧй, эн/энӧ вӧлӧй, эз вӧвны
лоны在这个时态中变化规则，лои, лоин,
лои/лоис...
用例：
Ме вӧлі тӧнлун
тіян сиктын.
我昨天在你们村里。
Ми шойччим колян
во Сочи карын.
我们去年在索契疗养。
Челядь велӧдчисны
тӧвнас сёрнитны комиӧн.
冬天孩子学习说科米语。
Ті энӧ гӧгӧрвоӧй
менӧ?
你们不认识我了吗？
4)第二过去时
第二过去时强调动作发生之后产生的结果以及状态。附加成分如下：
肯定式
1sg
-ӧма
2sg
-ӧмныд
3sg
-ӧма
1pl
-ӧмаӧсь
2pl
-ӧмныд
3pl
-ӧмаӧсь或-ӧмны
否定式
在肯定式前加否定词абу。
例子：
肯定式：
гижны：гижӧма,
гижӧмыд, гижӧма, гижӧмаӧсь, гижӧмныд, гижӧмаӧсь
否定式：
гижны：абу
гижӧма/гижӧмыд/гижӧма/гижӧмаӧсь/гижӧмныд/гижӧмаӧсь或гижӧмны
вӧвны和лоны属规则变化。
除了上述两种综合式过去时外，还有一些分析式过去时。例如：волі加动词构成未完成过去时，волі加第二过去时构成过去完成时。
6.3.
动词的命令式
-肯定式
单数第二人称为词干，复数第二人称为-ӧй。
гижны写-Гиж!-Гижӧй!
кывзыны听-Кывзы!-Кывзӧй!
-否定式
单数第二人称эн加肯定式，复数第二人称为энӧ加肯定式。
гижны写-Эн гиж!-
Энӧ гижӧй!
кывзыны听-Эн
кывзы!- Энӧ кывзӧй!
喜欢
0
赠金笔