加载中…
个人资料
  • 博客等级:
  • 博客积分:
  • 博客访问:
  • 关注人气:
  • 获赠金笔:0支
  • 赠出金笔:0支
  • 荣誉徽章:
正文 字体大小:

[yeni]阿塞拜疆语简明语法

(2012-09-06 22:43:26)
标签:

阿塞拜疆语

突厥语

阿尔泰语系

乌古斯语支

杂谈

分类: 语林迷踪
1.语言简介
阿塞拜疆语(阿塞拜疆语:Azərbaycanca或 Azərbaycan dili)是阿塞拜疆的官方语言,正式的英语名称叫“Azerbaijani”,常简称为“Azeri”,属阿尔泰语突厥语族西南(乌古斯)语支。她与土耳其语的关系最近,两者可以在一定程度上互通。

2. 文字与发音
阿塞拜疆语目前通行两种文字,在阿塞拜疆共和国(Azərbaycan Respublikası)境内使用以拉丁字母为基础的文字,特别的字母有ə,ç,ş,ö,ü,ğ,ı,除ə/æ/外均能在土耳其语中找到。伊朗的阿塞拜疆语用阿拉伯字母书写,正字法接近波斯语。

3. 元音分类、元音和谐及辅音音变
3.1 元音的分类
阿塞拜疆语元音根据舌位和唇形可分为前、后元音和圆唇、非圆唇元音两类。
-前/后元音
前元音:e, ə, i, ö, ü
后元音:a, ı, o, u

-圆唇/非圆唇元音
圆唇:o, ö, u, ü
非圆唇:a, e, ə, i, ı

3.2元音和谐律
阿塞拜疆语元音和谐主要表现为唇状和谐,即同一个词中词干和词尾只出现圆唇/非圆唇元音,如:
圆唇:ayaqlarımın= ayaq脚+-lar复数+-ım我的+-ın属格“我双脚的”
非圆唇:əllərimdən= əl手+-lər复数+-im我的+-dən从格“从我手里”
由于元音和谐并不规整,有很多例外的词(多为阿拉伯语-波斯语及其他外来语借词),如:məqbul可以接受的,məchul未知的,məsul可信的。

3.3 辅音后接元音开头的词缀时要发生音变
q接ı时要变ğ:uşaq+ı>uşağı
k接i时要变y:әmәk+i>әmәyi(土耳其语这个音变和阿塞拜疆语不同,土耳其语是变为ğ,emek+-i=emeği)
t接ı、u时要变d:qaçırt+ır>qaçırdır, unut+ur>unudur

4. 名词的变化
阿塞拜疆语名词同其他突厥语一样在词干上可以加数、格、领属性人称、谓语性人称各种词尾。

4.1 数
复数标志为-lar/lər,需紧跟名词,在其之后可加领属性人称和格等词尾。
adam>adamlar, ev>evlər, çöl>çöllər

4.2 领属性人称
领属性人称表示“某某的”
1sg    -ım, -im, -um, -üm
2sg    -ın, -in, -un, -ün
3sg    -(s)ı, -(s)i, -(s)u, -(s)ü
1pl    -ımız, -imiz, -umuz, -ümüz
2pl    -ınız, -iniz, -unuz, -ünüz
3pl    -ları, -ləri

第一、二人称词缀在遇到以元音结尾的词时前面的元音自动脱落,如:ütü>ütüm, ata>atam。第三人称词缀在接元音结尾的词时需添加-s-,如:ütü>ütüsü。
领属性人称词缀可直接加在名词之后也可以加在复数词缀之后,如:kitablarım我的一些书。

4.3 格
阿塞拜疆语有六个格,和土耳其语相似。
主格(adlıq hal)    无标志
属格(yiyəlik hal)    -(n)ın, -(n)in, -(n)un, -(n)ün
向格(yönlük hal)    -(y)a, -(y)ə
宾格(təsirlik hal)    -(n)ı, -(n)i, -(n)u, -(n)ü
位格(yerlik hal)    -(n)da, -(n)də
从格(çıxışlıq hal)    -(n)dan, -(n)dən

当名词以元音结尾时,属格、宾格词缀前要插入-n-,向格词缀前插入-y-,位格和从格中的-n-出现在第三人称领属词缀后添加的字母,如:almadan从苹果,almasından从他的苹果。

例句
Qrammatikanı öyrənməkdə sənə kömək edəcəyəm. 我会帮助你学习语法。
[qrammatika-宾格“语法”,öyrənmək-位格“学习”,sənə-sən的向格“你”, kömək et-帮助]
Mən, həqiqətən xahişinizə əməl edə bilmərəm. 我真不该言听计从。
[mən-主格“我”, həqiqətən“真的”, xahişinizə əməl et-言听计从]
Sizin təyyarə bir saatdan sonra uçur. 您的飞机将在两个小时后起飞。
[sizin-siz的属格“你们的,您的”, təyyarə“飞机”,saat-从格“小时”,sonra“之后”需要从格]

4.4 谓语性词缀
谓语性人称词缀表示“某某是……”
1sg    -(y)am, -(y)әm
2sg    -san,-sәn
3sg    -dır, -dir, -dur, -dür
1pl    -(y)ıq, -(y)ik, -(y)uq, -(y)ük
2pl    -sınız, -siniz, -sunuz, -sünüz
3pl    -dırlar, -dirlər, -durlar, -dürlər

谓语性词缀表示“某某是……”,比如:dostlarıq我们是朋友,düşmənsiniz你们是敌人。

5. 形容词
阿塞拜疆语的形容词置于名词前起修饰作用,有比较级和最高级形式。名词、动词词干等添加相应的词尾可以构成形容词。
5.1 名词的变级
1)比较级
a. 形容词词干加-raq, -rək,如:yaxşı好-yaxşıraq较好,pis丑-pisrək较丑
b. 形容词前加副词daha“更”,如:daha yaxşı,daha gözəl更美

2)最高级
在形容词前加副词ən“最”,如:ən yaxşı最好,ən gözəl最美

5.2 形容词的构成(部分)
1)名词+词尾>形容词
-lı,-li,-lu,-lü:dadlı美味的, bilgili学识渊博的, yuxulu睡着的,dözümlü艰难的
-sız,-siz,-suz,-süz:adsız无名的, evsiz无家可归的, yolsuz没有道路的, tüksüz无毛的
-lıq, -lik, -luq, -lük:dağlıq多山的, həftəlik每周的, donluq无光泽的
2)动词词干+词尾>形容词
动词词干加词尾构成的形容词就是形动词,在动词部分会有说明,此处从略。

6. 数词
基数词(1~10):bir, iki, üç, dörd, beş, altı, yeddi, səkkiz, doqquz, on
其他十进制整数的表达:iyirmi 20, otuz 30, qırx 40, əlli 50, altmış 60, etmiş 70, səksən/həştad 80, doxsan 90, yüz 100, min 1000

序数词(1st~10th):birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü, beşinci, altıncı, yeddinci, səkkizinci, doqquzuncu, onuncu

同其他突厥语一样,数词修饰名词时,名词只用单数形式,如:iki qardaş两兄弟,Dünyanın Yeddi Möcüzəsi世界七大奇迹,min dil一千种语言

7. 代词
7.1 人称代词变化一览
 
主格    mən    sən       biz    siz    onlar       
属格    mənim    sənim              onun    bizim    sizin    onların       
向格    mənə    sənə    ona    bizə    sizə    onlara       
宾格    məni    səni    onu    bizi    sizi    onları       
位格    məndə    səndə    onda    sizdən    sizdə    onlarda       
从格    məndən    səndən    ondan    bizdən    sizdən    onlardan    

7.2 指示代词变化一览
 
主格    bu这    o那    bunlar这些       
属格    bunun    onun    bunların       
向格    buna    ona    bunlara       
宾格    bunu    onu    bunları       
位格    bunda    onda    bunlarda       
从格    bundan    ondan    bunlardan    

7.3 疑问代词变化一览
 
主格    kim谁    nə什么    hara哪里       
属格    kimin    nəyin    haranın       
向格    kimə    nəyə    haraya       
宾格    kimi    nəyi    haranı       
位格    kimdə    nədə    harada       
从格    kimdən    nədən    haradan    

8. 动词
8.1 不定式
阿塞拜疆语动词的不定式由词干加-maq/mək构成,如:oxumaq读, yazmaq写, işləmək做, söyləmək说。

用例:
Kimsə məğlub olmuş olmaq istəməz. 谁都不想成为失败者。
[kimsə“任何人”, məğlub ol-“失败”,olmaq“成为”不定式,istə-“想”]
Məğlub etməyi öyrənmək lazımdır. 必须从失败中学习。
[məğlub etmək+-i宾格= məğlub etməyi“打败”, lazım“必须”]

8.2 语态
1)被动态
被动态由词根加ıl,il,ul,ül(辅音结尾);ın,in,un,ün(l结尾词根);n,nil(元音词根)构成,如:yaz-(写)>yazıl-(被写);al-(拿)>alın-(被拿)。
2)反身态
反身态由词根加ıl,il,ul,ül(辅音结尾);n,yin,yun(元音结尾)构成,如:sev-(喜欢)>sevin-(高兴);dara-(梳)>daran-(自己梳)
3)使动态
使动态由词根加dır,dir,dur,dür(辅音结尾);t(元音结尾)构成,如:yazdır-(使写)
4)相互态
相互态由词根加ş,ış,iş,uş,üş构成,如:sözlə-(说)>sözləş-(交谈)

8.3 时
8.3.1 阿塞拜疆语动词在构成时态时使用两套人称词尾,形式如下:
-人称I
1sg    -am,-əm   
2sg    -san,-sən   
3sg    
1pl    -ıq,-ik,-uq,-ük
2pl    -sınız,-siniz,-sunuz,-sünüz
3pl    -lar,-lər
这套人称主要用于现在时、将来时以及愿望式。

-人称II
1sg    -m
2sg    -n
3sg    
1pl    -q,-k
2pl    -nız,-niz,-nuz,-nüz
3pl    -lar,-lər
这组人称主要用于过去时及条件式。

8.3.2 一些时态的构成及其用例
1) 现在时(indiki zaman)
肯定:词干+-(y)ır/(y)ir/(y)ur/(y)ür-+第一套
否定:词干+-m-+-ır/ir/ur/ür-+第一套
bil-(知道): bilirəm我知道,bilmirəm我不知道, bilirsən你知道, bilmirsən你不知道
oxu-(读): oxuyuram我读,oxumuram我不读,oxuyursan你读,oxumursan你不读

现在时主要表示说话时正在进行的动作或习惯性的动作,若句中含有表示将来的时间词,这个时态也可以表示将来的意义。用例:

Mən xarici dillər institutunda oxuyuram. 我在外语学院学习。
O, azərbaycan dilində kitablar oxuyur və televiziya verilişlərinə baxır. 他读阿塞拜疆语的书,看阿塞拜疆语的电视节目。
Sən niyə oynayırsan? 你在玩什么?

阿塞拜疆语这种现在时对应成土耳其语“词干+-yor-人称”,如:bilirəm=biliyorum,bilmirəm=bilmiyorum

2)确定过去时(şühudi keçmiş zaman)
肯定:词干+-ıd/id/du/dü-+第二套
否定:词干+-ma/mə-+-dı/di/du/dü--+第二套
al-(拿):
肯定:aldım, aldın, aldı, aldıq, aldınız, aldılar
否定:almadım, almadın, almadı, almadıq, almadınız, almadılar
这个时态主要用于叙述过去的行为或状态,不带任何语气,属于一般叙述。用例:

Bazardan meyvə aldım. 我从市场买来了水果。
Müəllim cavabımı çox bəyəndi və mənə yaxşı qiymət yazdı. 老师很喜欢我的答案给了我高分。
Atam tam bir saat danışdı. 我父亲说了整整一个小时。

3)陈述过去时/主观过去时(nəqli keçmiş zaman)
肯定:词干+-mış/miş/muş/müş-+第一套(第三人称单复有词尾)
否定:词干+-ma/mə-+-mış/miş/muş/müş-+第一套(第三人称单复数有词尾)
第二、三人称除了上述形态外还有-(y)ıb/(y)ib/(y)ub/(y)üb,这种形式多用于口语。如:gəlmişsən=gəlibsən,baxmısınız =baxıbsınız。添加人称时,第三人称单数有词尾-dır,-dir,-dur,-dür,与上述第一套人称略有不同,如baxmışdır,baxmış(dır)lar。第三人称复数的-dır等可加可不加。另外,时态词缀接第二人称单复数时,-ş-常被省略,如:almışsan=almısan,almışsınız=almısınız。
此时态表示已经完成的行为和状态,可能会对现在产生影响。例如:

Sən bu gün nə etmişsen?你今天干什么了?
Mən bu gün musiqiyə qulaq asmışam.我今天去听了一场音乐会。
Azərbaycan dili bir sıra dillərlə əlaqədə olmuş, başqa dillərdən söz almış, başqa dillərə də söz vermişdir. 阿塞拜疆语同很多有过接触,从其他语言里借入词汇,向其他语言借出词汇。


4)不定将来时(qeyri-qəti gələcək zaman)
肯定:词干+-ar/-ər-+第一套
否定:
第一人称:词干+-m-+-ar/-ər-+第一套
第二、三人称:词干+-maz/məz+第一套

bilmək的现在-将来时否定形式:bilmərəm,bilməzsən,bilməz,bilmərik,bilməzsiniz,bilməzlər
此时态表示不确定的将来行为或状态,也可以表示习惯性的行为或每日的习惯动作。例如:

Bu gün kitabxanada olar və kitabı götütər.今天他可能会在图书馆看书。
Nə əkərsən, onu biçərsən.种什么就收获什么。
İnşallah gələn il Şanxayda görüşərik. 希望明年我们在上海见。

5)确定将来时(qəti gələcək zaman)
肯定:词干+-acaq/əcək-+第一套
否定:词干+-ma/mə-+-acaq/əcək-+第一套
öyrən-(学习):
肯定:öyrənəcəyəm, öyrənəcəksən, öyrənəcək(dir), öyrənəcəyik, öyrənəcəksiniz, öyrənəcəklər
否定:öyrənməyəcəyəm, öyrənməyəcəksən, öyrənməyəcək(dir), öyrənməyəcəyik, öyrənməyəcəksiniz, öyrənməyəcəklər
带有确定性语气的将来时,同不定将来时相对。例如:

Siz gözəl və maraqlı yerlər görəcəksiniz. 你会看到很多美丽且有意思的地方。
Mən Şanxayda bir həftə qalacağam. 我会在上海待一周。
Sabah hava günəşli olacaq. 明天天气转晴。

8.4 形动词(feli sifət)
1)现在时形动词(indiki zaman feli sifət)
词干+-(y)an/ən:oxuyan tələbələr在学习的学生们,basketbol oynayan gənc oğlan正在打球的男生

2)过去时形动词:
-词干+-mış/miş/muş/müş:oxunmuş kitab读过的书,oxumuş adam受过教育的人,deyilmiş söz说过的话
3)将来时形动词:词干+-(y)acaq/(y)əcək:tutulacaq plan要实施的计划,deyiləcək söz要说的话

0

阅读 收藏 喜欢 打印举报/Report
  

新浪BLOG意见反馈留言板 欢迎批评指正

新浪简介 | About Sina | 广告服务 | 联系我们 | 招聘信息 | 网站律师 | SINA English | 产品答疑

新浪公司 版权所有