之前写过一篇内容相同的博文，由于错误较多，且内容较少，决定删除重写。

 

1.语言简介

　　奥塞梯语(奥塞梯语：Ирон æвзаг，俄语：Осетинский язык，英语：Ossetic language)是俄罗斯北奥赛梯-阿兰共和国(Республикӕ Цӕгат Ирыстон-Алани) 官方语言之一。有两种差异较大的方言，伊隆方言(ирон)和迪格尔方言(дигорон)。由于两者在语音、词汇、语法上有很大差异，以至于一些学者认为应该把她们看做两种语言，如奥塞梯学者塔卡佐夫编写的词典就将“迪格尔方言”称为“迪格尔语”《Дигорско-русский словарь》(迪格尔语-俄语词典)。奥塞梯语属印欧语系印度-伊朗语族伊朗语支东支。同属东支的语言还有普什图语、雅格诺布语(Yaghnobi)以及帕米尔诸语言(如中国塔吉克语)。

 

奥塞梯人的传统舞蹈，其中男舞者胸前的白红黄三色丝带代表北奥塞梯-阿兰共和国的国旗

 

2. 文字和语音
　　奥塞梯语以西里尔字母为基础，字母æ/ə/为奥塞梯语独有，不见于其他用西里尔文字的语言。字母表中的字母组合къ, пъ, цъ,чъ等表示高加索语言常见的喷音(ejectives)。虽然不属于高加索语系，但是受到周边高加索语言的影响，产生了这种比较特别的音。с有[s]和[ʃ]两种发音，з根据所在位置的不同也有[z]和[ʒ]两种发音。字母组хъ表示/q/。字母组гу,гъу,ку,къу里的у不表示元音而是唇化符号，即гу表示/gʷ/，ку表示/kʷ/。完整的字母表如下：

 

3. 名词的变化
奥塞梯语名词没有语法上的性，有数和格的变化，格的数量和功能明显有别于其他印欧语。

 

3.1 名词的定指和不定指

标准语里的名词定指和不定指在文字上无反映，需要区别时可以将词重音移到第一音节。

фæрæт一把斧头 - фæрæт那把斧头
æвзаг一种语言 - æвзаг那种语言

迪格尔方言里用定冠词и表示，如：бон一天- и бон那天，дор一块石头 – и дор那块石头

 

3.2 名词的复数
奥塞梯语的名词复数在添加词尾-т(æ)时，词干往往发生音变，复数的构成较为复杂，不详述。主要有以下几种情况：

1) 加词尾不变化
属于这个类型的名词主要是元音结尾的词和单音节词。如：
пысыра-пысыратæ荨麻，цау-цаутæ事件，дур-дуртæ石头

2) 单词末尾以“元音+辅音”结尾且元音是о,а时要发生音变
æвзаг-æвзæгтæ语言，къах-къæхтæ脚，хох-хæхтæ山，зонд-зæндтæ思想。салдат“士兵”变化特殊，复数为салдæттæ。

3) 词末以р,л,м,н,й,у结尾者，除了要发生元音音变，复数词尾变成-тт-。
æмгар-æмгæрттæ同龄人，хал-хæлттæ细绳，хæлар-хæлæрттæ朋友，ном-нæмттæ名字，хай-хæйттæ份额，аргъау-аргъæуттæ故事
4) 词尾以 рз,рс,рц,рм,рт,рф,ргъ,рх结尾者加-ытæ，有音变，有特例。
гæрз-гæрзытæ皮带，арц-æрцытæ矛，æрх-æрхытæ峡谷。特例：фарс-фæрстæ神，арм-æрмттæ手
另外，-ндз结尾者也常加-ытæ，如：сындз-сындзытæ棘，бындз-бындзытæ苍蝇。特列：фындз-фындзтæ鼻子。

 

3.3 名词的格
古代的印欧语如梵语有八个格，拉丁语有七个，古希腊语有五个，而奥塞梯语在“丢掉”宾格的情况下还多出了一个格，其中一些格对于印欧语来说是相当陌生的。相关研究可以参考O.Belyaev的论文《Evolution of Case in Ossetic》。各种格词尾及其大致功能如下：

1) 主格 Номон
单数主格无任何特殊形态，而复数主格则是在复数词尾-т-后面加-æ。这个形态就是前面的名词复数形式。

-表示主语
Лæппу ахуыр кæны скъолайы. 男孩在学校上课。
Дæттæ згъорынц тагъд. 河水哗哗地流。

-作表语
Ме ’фсымæр у хосгæнæг. 我哥哥是医生。’фсымæр=æфсымæр兄弟，“我的”原本是“мæ”，因为后面的词也是æ开头，所以音变为e，后面词首的æ省略。
Бирæгъ æмæ арс сты сырдтæ. 狼和熊是野兽。

-作宾语
这个时候，宾语通常是不确定的，任意的。
Сывæллон дуар байгом кодта. 孩子开了一扇门。
Цырд лæппу гæлæбу æрцахста. 男孩很快抓到了一只蝴蝶。

 

2)属格 Гуырынон：-ы

-表示领属
скъоладзау-ы чиныг 教学用的书，教科书
лæппу-ы худ 男孩的帽子

-表示动作或状态的主语
хæлар-ы æрбацыд 朋友的到来
скъоладзау-ы ахуыр 学生的学习

-表示动作或状态的宾语
这个时候的宾语通常是确定的。
Ничи сæ зыдта, нæ сæ ссардта. 没人认得他们，没人发现他们。【сæ为第三人称复数属格。】
план-ы сæххæст 执行的计划
уазджыт-ы æрбахуынд 邀请的客人

-表示度量衡
цæхх-ы килограмм 一公斤盐
æхсыр-ы агуывзæ 一杯牛奶
хъуымац-ы метр 一米长的布

-与各种介词连用
хæдзар-ы раз 在房前， стъол-ы уæлæ 在桌上， бæлас-ы фæстæ在树后

 

3)与格 Дæттынон：-(й)æн

-表示给予的对象，动作的目的
Дæттын чиныг хæлар-æн. 我把书给朋友。
Загътон мæ хæлар-æн. 我跟朋友说了。

-表示有某种感觉
Лæппу-йæн æнкъард у. 男孩觉得冷。
Фæсивæд-æн хъæлдзæ у. 年轻人感到高兴。

 

4)向格 Арæзтон：-мæ/æм

-作间接补语
Батрадз уыди уыцы рæстæджы Куырдлæгон-мæ. 那时，巴特拉支正赶往库尔达拉贡。

-作直接补语
Æнхъæлмæ кастис ус йæ лæг-мæ. 女人在等她的男人。【æнхъæлмæ кæсын等待，ус女人，йæ她的，лæг男人】

 

5)夺格(离格) Иртæстон：-æй/йæ

-表示时间空间的出发点或源头
арв-æй зæхмæ 从天上到地上
райсом-æй изæрмæ 从早到晚

-表示工具或原因
фæрæт-æй амайын 用斧削
ризæг-æй рынчын 因疟疾患病

-表示身份
Авд азы хъæдгæс-æй фæкуыса. 他当护林员干了7年。

-表示比较
дæуæй хуыздæр 比你好 дæуæй是ду的夺格形式

 

6) 内格 Мидæггаг бынатон：-ы

-在……内
Кæсаг дон-ы хъазыд. 鱼嬉游于水。

 

7) 接格 Æттаг бынатон：-ыл/уыл

-表示在事物表面
Бæх-ыл абадти. 他坐在了马上。

-表示动因
Цæ-уыл худыс？ 你笑什么？

 

8) 同格 Цæдисон：-имæ

-和……一起
Æрс-имæ хъæбысæй хæцы. 他与熊摔跤。

 

9) 相似格 Хуызæнон：-ау

-和……相当，像……
Фат-ау атахти. 如箭一般飞了出去。
Чызгæн йæ цæсгом хур-ау рухс уыди. 姑娘的脸灿若阳光。

 

3.4 变格类型例举
奥塞梯语根据词尾不同分多种变格类型，不一一列举，只选择有代表性的词列表如下。

 

4. 形容词
　　奥塞梯语形容词和名词没有明显的界限，变格和名词相同。变级时比较级在词尾加дæг, 如：урс白的，урсдæр较白的；最高级在词前加æппæты 或иууыл，如：æппæты урс或иууыл урс最白的。
　　形容词修饰名词时放在被修饰词的前面，变格时形容词无变化。
例子：цъæх кæрдæг绿草、рæсугъд лæппу/рæсугъд лæг帅哥、рæсугъд чызг/рæсугъд ус美女

 

例句：
Сывæллон амбырд кодта тæккæ рæсугъддæр æмæ ставддæр фæткъуытæ.
那孩子很快就把比较好看的大的苹果聚拢到一处。
【амбырд кæнын：收集，聚拢；рæсугъд-дæр较好看的；ставд-дæр较大的】

 

5. 数词
序数词（1~10）：иу, дыууæ, æртæ, цыппар, фондз, æхсæз, авд, аст, фараст, дæс
基数词（1st~10th）：фаццаг, дыккаг, æртыккаг, цыппæрæм, фæндзæм, æхсæзæм, æвдæм, æстæм, фарæстæм, дæсæм

 

6. 代词
奥塞梯语代词变格一览
1)人称代词(长型)

例句：
Æз демæ цæттæ кæндзынæн чиныг мыхуырмæ.
我准备像你一样出一本书。
【демæ=дæуимæ像你一样，цæттæ кæнун准备】

 

2)人称代词短式，此形式用于直接宾语和间接宾语。
 

当属格遇到后面以æ开头的单词时，æ变е，后续次首字母æ用省音符号 ’ 代替。如：
мæ æфсымæр>ме 'фсымæр 我的父亲
дæ æмбал>де 'мбал 你的同志

 

3) 指示代词

 

4) 疑问代词

　　奥塞梯语的чи与波斯-塔吉克语的чӣ(چە)发音相似，后者同样也是疑问代词，但是意思不同，意为“什么”。чи与чӣ看似同源，实则цы才是чӣ的同源词。

 

7. 动词
　　奥塞梯语动词有时、态、人称和数的变化，与波斯语类似，词干形态主要有现在时和过去时两种。
现在时词干即动词原型去掉ын, 如：фасын-фас梳, уарзын-уарз爱。过去时词干的构成是不规则的，标志是词干末尾为д/т, 如：амонын-амынд展示，дзурын-дзурд讲，хойын-хост打。过去时词干构成时，词干内部会产生音变。举几例如下：

 

а-æ: халын-хæлд 拆
æ-а: кæсын-каст 看见
æ-о: кæнын-конд 做
и-ы: фидын-фыст 支付
у-ы: дзурын-дзырд 说

 

7.1 动词的变化
奥塞梯语动词构成时态时，个别时态存在及物动词和不及物动词有别的情况。

1) 现在时：现在时词干+人称（及物不及物相同）
单数 复数
I -ын -æм
II -ыс -ут
III -ы -ынц

变位例举：уарзын爱
单数 复数
уарзын уарзæм
уарзыс уарзут
уарзы уарзынц

例句：
Æз дæ уарзын. 我爱你。
Æз цæрын Шанхайы. 我住在上海。
Зæхх зилы хуры алыфарс. 地球绕着太阳转。

2) 过去时：过去时词干+人称（有及物和不及物的区别）

及物动词      不及物动词
单数 复数 单数 复数
-(т)он -(т)ам -(т)æн -ыстæм
-(т)ай -(т)ат -(т)æ -ыстут
-(т)а -(т)ой -(ис) -ысты

变位例举：及物动词уарзын-уарзт；不及物动词цæуын-цæд去
及物动词  不及物动词
单数 复数 单数 复数
уарзтон уарзтам цæдтæн цæдыстæм
уарзтай уарзтат цæдтæ цæдыстут
уарзта уарзтой цæд/цæдис цæдысты

例句：
Рæсугъдæн йæ мидбылты бахудт саста адæймаджы зæрдæ. 美人的笑颜充满人心。
Йæ ныхас зилын кодта адæймаджы сæр. 她的蜜语萦绕脑际。

 

3) 将来时：现在时词干+人称(及物不及物相同)

单数 复数
-дзынæн -дзыстæм
-дзынæ -дзыстут
-дзæн(ис) -дзысты

变位例举
单数 复数
уарздзынæн уарздзыстæм
уарздзынæ уарздзыстут
уарздзæн(ис) уарздзысты

例句：
Изæры мах цæудзыстæм киномæ. 晚上我们去电影院。
Рухс уæлахизæн кады зарджытæ мах кæддæриддæр райгæ зардзыстæм. 我们将满怀喜悦地歌唱光辉胜利的喜悦之歌。

 

4) 条件式现在-将来时
单数 复数
-ин -иккам
-ис -иккат
-ид -иккой

变位例举
单数 复数
уарзин уарзиккам
уарзис уарзиккат
уарзид уарзиккой

 

5) 条件式过去时
单数 复数
-аин -аиккам
-аис  -аиккат
-аид -аиккой

变位例举
单数 复数
уарзтаин уарзтаиккам
уарзтаис уарзтаиккат
уарзтаид уарзтаиккой

 

6) 条件式将来时
单数 复数
-он -æм
-ай -ат
-а -ой

变位例举
单数 复数
уарзон уарзæм
уарзай уарзат
уарза уарзой

 

7) 命令式
第二人称单数：现在时词干
第三人称单数：-æд
第二人称复数：-ут
第三人称复数：-æт
例举
уарз, уарзæд, уарзут, уарзæт

 

8) 分词
现在分词：-æг  уарзæг
过去分词：-т  уарзт
将来分词：-инаг  уарзинаг

 

9) 被动态
主要动词的过去分词+助动词цæуын (作实意动词时，意为”去”)
аразын->арæзт цæуын 被建造
æвдисын-> æвдыст цæуын被展示

 

10) 使役态
主要动词的不定式+助动词кæнын(作实意动词时，意为”做”)
аразын->аразын кæнын
æвдисын-> æвдисын кæнын

 

11) 反身态
反身代词属格+动词变位
мæхи дасын, дæхи дасыс, йæхи дасы
нæхи дасæм, уæхи дасут, сæхи дасынц

 

动词уын“是，有”的变位中，有部分不规则变位，形式如下：

直陈式
-现在时： дæн, дæ, уый/у/ис, стæм, стут, сты
-过去时： уыдтæн, уыдтæ, уыдис, уыдыстæм, уыдыстут, уыдысты
-将来时： уыдзынæн, уыдзынæ, уыдзæн, уыдзыстæм, уыдзыстут, уыдзысты

条件式
-现在时： уаин, уаис, уаид, уаиккам, уаиккат, уаккой
-过去时： уыдаин, уыдаис, уыдаид, уыдаиккам, уыдаиккат, уыдаиккой
-将来时： уон, уай, уа, уæм, уат, уой

命令式：
单数第二人称：у
单数第三人称：уæд
复数第二人称：ут
复数第三人称：уæнт

 

Хетæгкаты Къоста（1859－1906）

赫塔格·科什塔

奥塞梯民族诗人，奥塞梯语现代文学奠基人