加载中…阿尔巴尼亚语简明语法
(2011-09-10 17:14:41)
标签：
阿尔巴尼亚语印欧语简明语法杂谈 |
分类： 语林迷踪 |
1.语言简介
阿尔巴尼亚语(gjuha
shqipe)属印欧语系，自成一派，构成独立的阿尔巴尼亚语族。阿尔巴尼亚语有托斯克(Tosk dialect,
toskërishte)和盖格(Gheg
dialect,gegërishte)两大方言。标准语在托斯克方言的基础上发展而来，语言中也有不少盖格方言词汇。两种方言大致以什昆比尼河(Shkumbini)为界，北面为盖格方言区南面为托斯克方言区。
两种方言在语音、词汇和语法上有差异。比如盖格方言有鼻元音，而托斯克方言没有(盖bâj=托bëj“我做”)；音丛mb,nd,ng,ngj在托斯克方言里发音清晰，而盖格方言将其简化为m,n,nj(mbush-mush填满，vend-ven地点)；盖格方言未完成时词尾-sha/she在托斯克方言里是-nja/nje(punojsha-punonja我工作)；盖格方言里有动词不定式形式(如me
shkue“去”)而托斯克方言没有。
阿尔巴尼亚语主要分布在阿尔巴尼亚，邻国马其顿和意大利也有不少讲阿尔巴尼亚语的社区。
Shpat Kasapi
(阿尔巴尼亚超人气歌手，他唱的歌多带有鲜明的阿尔巴尼亚以及巴尔干地区的民族特色)
(阿尔巴尼亚超人气歌手，他唱的歌多带有鲜明的阿尔巴尼亚以及巴尔干地区的民族特色)
2.文字和发音
阿尔巴尼亚语使用以拉丁字母为基础的文字，有两个带符号的字母ë,ç，另有一些合成字母表示。
阿尔巴尼亚语有7个基本元音和29个辅音。一些词首辅音丛鲜见于其他欧洲语言，如：kthe转身，nda分离，mprehtë尖的
3.名词
阿尔巴尼亚语名词有性、数、格和定指多种语法范畴。其中定指形式是在词干后添加相关的词缀，有别于法语、西班牙语、德语、希腊语等前置定冠词发达的语言。因为各种成分在形态上已经水乳交融，无法分开，因此不分别叙述。
3.1.
名词的性
阿语名词的性大体可以从词尾判断。
1）阳性：多数为辅音结尾，少数为元音
faj错误、fshat村庄、gardh篱笆、burrë男人、djalë男孩、dru木头、ulli橄榄
2）阴性：多数为元音结尾(特别是非重读的ë)，少数为辅音
nënë妈妈、bukë面包、punë工作、shtëpi家、lodër舟、vegël工具
3）中性：极个别词属于中性，如krye头，不过这个词即是中性也是阳性。另外，带冠词të的动词分词也属中性。
3.1.名词变格和定指
阿尔巴尼亚语名词有主格、宾格、源格(夺格)、予格和属格五种格形式，有单数和复数，同时还有定指和不定指的变化。一般根据主格定指形态将名词分成若干变格类型。词尾大致如下：
1）第一变格法：单数主格定指形为-i的阳性名词
lis橡树
a.单数形式：
不定指 定指
主 lis
lisi
宾 lis
lisin
予 lisi
lisit
源 lisi
lisit
属 lisi
lisit
b.复数形式：
不定指 定指
主 lisa
lisat
宾 lisa
lisat
予 lisave
lisave
源 lisash
lisave
属 lisave
lisave
burrë男人
a.单数形式
不定指 定指
主 burrë
burri
宾 burri
burrin
予 burri
burrit
源 burri
burrit
属 burri
burrit
b.复数形式
不定指 定指
主 burra
burrat
宾 burra
burrat
予 burrave
burrave
源 burrash
burrave
属 burrave
burrave
2）第二变格法：单数主格定指形为-u的阳性名词
mik朋友
a.单数形式
不定指 定指
主 mik
miku
宾 miku
mikun
予 miku
mikut
源 miku
mikut
属 miku
mikut
b.复数形式
不定指 定指
主 miq
miqtë
宾 miq
miqtë
予 miqve
miqtë
源 miqsh
miqve
属 miqve
miqve
3）第三变格法：单数主格定指形为-a的阴性名词
fushë平地
a.单数形式
不定指 定指
主 fushë
fusha
宾 fushë
fushën
予 fushe
fushës
源 fushe
fushës
属 fushe
fushës
b.复数形式
不定指 定指
主 fusha
fushat
宾 fusha
fushat
予 fushave
fushavet
源 fushash
fushavet
属 fushave
fushavet
4）第四变格法：中性名词属此类
ujë水
a.单数形式
不定指 定指
主 ujë
ujët
宾 ujë
ujët
予 uji
ujit
源 uji
ujit
属 uji
ujit
b.复数形式
不定指 定指
主 ujra
ujrat
宾 ujra
ujra
予 ujrave
ujravet
源 ujrash
ujrave
属 ujrave
ujravet
4.冠词
阿尔巴尼亚语的冠词称为nyje或nyjë，本意为“节”，“连接”。主要有不定指冠词、定指冠词(后置词缀)和前置冠词。
不定指冠词只有一个një,意为一个、某个，功能同英文的a，放在名词的前面。如：një gjuhë一种语言，një
ditë一天。
前置冠词加在形容词、物主代词、基数词等词的前面，与被修饰语保持性、数、格的一致。变格如下：
单数阳性
单数阴性
主格 i e
属/予/源格 të
së(të)
宾格 të(e)
të(e)
复数(无性的区别)
主格 të(e)
属/予/源格
të
宾格 të(e)
这类冠词主要用于形容词、物主代词、名词属格、序数词、星期名、亲属关系词、关联代词等。如：
kalë i
bardhë白马，djalë i dukur帅男孩，vajya të bukura美丽的姑娘们
librat e
mia我的很多书
阿尔巴尼亚风光
5.形容词
阿尔巴尼亚语的形容词从形式上可以分为带冠词形容词和无冠词形容词两大类，除极小部分形容词可置于被修饰语之前，名词大都后置。阿语形容词有性、数、格的变化，需要与名词保持一致。因为中性词的语法功能基本被阳性取代，所以形容词修饰中性名词使用阳性形式。变格方面，带冠词形容词有格变化，无冠词形容词没有格变。
带冠词形容词包括所有以-ë结尾的单一形容词(i bardhë白的, i mirë好的, i
verdhë黄色的)；-(ë)m(ë),-shëm,-(ë)t(ë)结尾者(i fishëm尊贵的，i nesërm明天的，i
nxehtë炎热的)；由动词派生的形容词(i lexuar被读的，i thyer断的，i zënë占用的)等等。
无冠词形容词包括地名派生词(dibran来自迪布拉的，tiranas来自地拉那的)；-ar/tar/ik/ist/iv/or/tor结尾的词(amatar官方的，djaloshar年轻的，punëtor工作的)；复合形容词(buzëplasur垂头丧气的，ditëgjatë长寿的)
带冠词形容有性、数和格的变化，无冠词形容词没有格的变化。形容词的格变化主要体现在冠词上，本身只有性和数的变化。列举如下(仅不定指形式)：
单数
格 阳性 阴性
主 fjalor i
madh大词典 dhomë e madhe大房间
宾 fjalor të
madh dhomë të madhe
予 fjalori të
madh dhome të madhe
源 fjalori të
madh dhome të madhe
属 fjalori të
madh dhome të madhe
复数
格 阳性 阴性
主 fjalora të
mëdhenj dhoma të mëdha
宾 fjalora të
mëdhenj dhoma të mëdha
予 fjalorave të
mëdhenj dhomave të mëdha
源 fjalorash të
mëdhenj dhomash të mëdha
属 fjalorave të
mëdhenj dhomave të mëdha
无冠词形容的变化例举：punëtor阳性单数、punëtorë阳性复数、punëtore定指
形容词修饰名词时一般位于名词之后，强调被修饰的名词或者语体需要时也可以前置，前置的形容词根据句法功能要变格而被修饰的名词用不定指形式，不变格。
6.代词
阿尔巴尼亚语的代词有人称代词、指示代词、物主代词、疑问代词等等，同名词类似，有格变化。
6.1.
人称代词的变格
格 我 你 他 她 我们
你们 他们 她们
主 unë ti ai
ajo ne ju ata ato
宾 mua/më ty/të
atë(të)/e atë(të)/e ne/na ju/ju ata(ta)/i ato(to)/i
予 mua/më ty/të
atij/i asaj/i neve/na juve/ju atyre/u atyre/u
源 meje teje
atij(tij) asaj(saj) nesh jush atyre(tyre) atyre(tyre)
属
没有单独的形式，由物主代词替代
阿尔巴尼亚语人称代词的予格和宾格的短式(斜杠后的形式)常同时出现，予格在前，宾格在后，构成复合形式，形式上有融合现象。
【予格短式+宾格短式=复合短式】
më+e=ma
të+e=ta
i+e=ia
na+e=na
e
ju+e=jua
u+e=ua
më+i=m’i
të+i=t’i
i+i=ia
na+i=na
i
ju+i=jua
u+i=ua
用例：
Nëna ma bleu
librin.妈妈给我买书。
Nëna ia bleu
librin.妈妈给他买书。
6.2.指示代词变格
这
主 ky阳 kjo阴
këta阳 këto阴
宾 këtë këtë
këta këto
予 këtij kësaj
këtyre këtyre
源 këtij kësaj
këtyre këtyre
属 këtij kësaj
këtyre këtyre
那
主 ai阳 ajo阴
ata阳 ato阴
宾 atë(të)/e
atë(të)/e ata(ta)/i ato(to)/i
予 atij/i
asaj/i atyre/u atyre/u
源 atij(tij)
asaj(saj) atyre(tyre) atyre(tyre)
属 atij asaj
atyre atyre
7.数词
1）基数词(1~10):
një, dy, tre/tri, katër, pesë, gjashtë, shtatë, tetë, nëntë,
dhjetë
2）序数词(1st
~10th)：i(e)+partë/dy/tretë/katërt/pestë/gjashtë/shtatë/tetë/nëntë/dhjetë
8.动词
阿尔巴尼亚语的动词变化丰富，有人称、数、式、时态和语态等范畴。
8.1 不定式
阿尔巴尼亚语和英语、法语、德语、俄语等主要印欧语不同，动词没有不定式(不定式形式只存在于方言中),即英语to
sleep,法语dormir，德语schlafen，俄语спать在阿尔巴尼亚语中找不到完全对应的形式。阿尔巴尼亚语动词在词典上一般标出词干或现在时单数第一人称形式。
8.2 动词变位
根据现在时单数第一人称词干结尾的不同分为三种变位法。
1）一般词干以元音结尾属于第一变位法，属此类的动词有puno-工作，përkthe-翻译，bë-做……
2）以辅音结尾的动词属第二变位法，属此类的动词有hat-打开，vendos-决定，dal-出门……
3）不规则动词属第三变位法，属此类的动词有ha-吃，pi-喝，fle-睡……
8.3 动词的时
1）现在时：表示正在进行的动作、客观真理、短时期内会发生的动作等等。第一变位法直接在词干上加人称，少部分动词有音变；第二变位法在变位时有常有音变。例举如下：
人称 第一变位 第二变位
第三变位
1sg përkthej翻译
marr拿 bie落下
2sg përkthen
merr bie
3sg përkthen
merr bie
1pl përkthejmë
marrim biem
2pl përktheni
mirrni bini
3pl përkthejnë
marrin bien
用例：
Ç’po bën këtu?
你在这干什么？
Ai ngrihet në
mëngjes në orën 5. 他每天5点起床。
Uji që rri më
një vend, qelbet. 长久静置在一个地方的水会发臭。
2)未完成时：表示过去正在进行的某一特定动作和过去经常反复发生的动作，不表示行为何时开始或结束。变化例举如下：
1sg mësoja学习
thosha说
2sg mësoje
thoshe
3sg mësonte
thoshte
1pl mësonim
thoshim
2pl mësonit
thoshit
3pl mësonin
thoshin
用例：
Pastaj ngriti
sytë nga adjutanti, që priste në këmbë. 于是，他抬头看见正站在一边的助手。
Treni po hynte
në kthesën e madhe. 火车正驶入大的弯道。
Në krahinat e
brendshme malore ekonomia e tyre mbështetej kryesisht në
blegtorinë. 深山老林地区的经济主要以畜牧为主。
3)简单完成时：表示动作在过去的某个时刻已经完成，常伴随时间副词。这个时态和未完成时的区别在于“体”。变位例举如下：
1sg punova
shkrova bëra
2sg punove
shkrove bëre
3sg punoi
shkroi bëri
1pl punuam
shkruam bëmë
2pl punuat
shkruat bëtë
3pl punuan
shkruan bënë
用例：
Erdhi, më pa,
qau, dhe iku. 他走进来，看到我，哭着离开。
Ai punoi tërë
jetën për lirinë e atdheut dhe kurrë nuk u tremb nga kërcënimet dhe
ndjekjet e armiqve. 他为国家的自由奋斗终生，从不惧怕敌人的骚扰和威胁。
4)将来时：将来时小词“do”加动词的连接式。表示即将出现的动作。变位如下：
1sg do të laj
do të vë
2sg do të lash
do të vësh
3sg do të lajë
do të vërë
1pl do të
lajmë do të vëmë
2pl do të lani
do të vini
3pl do të
lajnë do të vënë
另有一种助动词kam的变位加për të或për
t’u加分词的结构，前者用于主动态，后者用于非主动态。这种将来时表示较强的必要性。
用例：
Do të rri
shtrirë në diell gjithë ditën, do të çlodhem e rrobat kanë për t’u
tharë. 整一天我将躺在太阳底下休息，这样衣服就会干。
Gruaja u ul në
kolltuk, rregulloi flokët me duar dhe i tha djaloshit: Sot s’ke për
të shkuar në shkollë. Do të mësojmë bashkë.
女人坐在圈椅里，摆弄她的头发，她对男孩说：“今天你不用去学校。我们一起学习。”
5)将来完成时：表示动作或行为在将来某一时刻结束，也常用于表示过去某一行为可能已经完成。结构是：助动词kam的将来时加主动词的分词，非主动态用jam作助动词。例举如下：
humb-丢失
1sg do të kem
humbur
2sg do të kesh
humbur
3sg do të ketë
humbur
1pl do të kemi
humbur
2pl do të keni
humbur
3pl do të kenë
humbur
lahem-洗澡
1sg do të jem
larë
2sg do të jesh
larë
3sg do të jetë
larë
1pl do të jemi
larë
2pl do të jeni
larë
3pl do të jenë
larë
用例：
-Ata do të
pendohen për këtë sherr të madh, që nisën me ne, por atëherë do të
jetë vonë- tha kronikani. -Shumë gjak do të jetë derdhur.
“他们会对挑起和我们的争吵道歉，但是现在已为时已晚。”记录者写到，“将会血流成河。”
A do të kenë
ikur ato dallandyshet prej çerdhes në ballkonin e shtëpisë sonë?
燕子可能已经飞离我们家阳台上的巢了。
6)完成时：表示一个动作或行为在过去已经完成，但其结果对现在造成影响。构成是kam/jam的现在时变位加分词。例举如下：
1sg kam
mësuar
2sg ke
mësuar
3sg ka
mësuar
1pl kemi
mësuar
2pl keni
mësuar
3pl kanë
mësuar
1sg jam
mësuar
2sg je
mësuar
3sg është
mësuar
1pl jemi
mësuar
2pl jeni
mësuar
3pl janë
mësuar
用例：
Të kam folur
prej kohësh për këtë punë, si nuk ndërron mendim?
我早就和你讲过这件事，你怎么没改变想法？
Këto vitet e
fundit kanë ndodhur ndryshime të mëdha. 最近这些年发生了很大的变化。
7）连接式：表示说话者认为可能(或不可能)、希望(或不希望)实现的行为或状态，分为现在时、未完成时、完成时和过去完成时。构成是të加动词变位，下面仅举现在时的例子。
1sg të
lexoj
2sg të
lexosh
3sg të
lexojë
1pl të
lexojmë
2pl të
lexoni
3pl të
lexojnë
1sg të
jap
2sg të
japësh
3sg të
japë
1pl të
japim
2pl të
jepni
3pl të
japin
用例：
Është keq të
flasësh në këtë mënyrë. 你这么说话不好。
Ju duhet të
rrini më gjatë në Tiranë. 你们应该在地拉那多呆些时间。
Po mendon të
mësojë edhe një gjuhë të huaj. 他正考虑学一门新语言。
8）命令式
阿尔巴尼亚语命令式只有现在时单复数第二人称形态。命令式复数第二人称形态基本同直陈式现在时复数第二人称，个别动词如kam,jam,vij有特殊形态kini,jini和ejani。单数第二人称形态大致与词干相同：punoj-puno,
mësoj-mëso, mendoj-mendo…，还有一些与现在时单数第一人称相同：shkruaj-shkruaj,
bëj-bëj, laj-laj…,第三变位法动词的命令式复数是去掉现在时复数的-ni：hapni-hap, vishni-vish,
hani-ha…,单数变化是在第一人称单数形态上加-r：vë-vër, zë-zër, lë-lër, bie-bjer
9)愿望式
变位例举：
1sg
punofsha
2sg
punofsh
3sg
punoftë
1pl
punofshim
2pl
punofshi
3pl
punofshin
1sg
hapsha
2sg
hapsh
3sg
haptë
1pl
hapshim
2pl
hapshi
3pl
hapshin
1sg
vënça
2sg vënç
3sg
vëntë
1pl
vënçim
2pl
vënçi
3pl
vënçin
用例：
Gëzuar
ditëlindjen dhe qofsh e lumtur gjithmorë! 生日快乐祝你永远幸福！
Dalfsh
faqebardhë! 祝你成功！
Mos pësofsh
asgjë të keqe në jetë! 祝你一生平安！
Vafsh në
djall! 见鬼去吧！
10）惊奇式：印欧语中唯一有此类语式的语言，表示话者的惊讶。有现在时、未完成时、完成时、过去完成时和将来时五个时态。构成是分词去掉词尾并与kam的变位连写。现在时变位例举如下：
1sg
punuakam
2sg
punuake
3sg
punuaka
1pl
punuakemi
2pl
punuakeni
3pl
punuakan
1sg
paskam(
2sg
paske
3sg
paska
1pl
paskemi
2pl
paskeni
3pl
paskan
用例：
Ai punuaka me
gjithë zemër. 他真是全心全意在工作。
Sa mirë
shkuakan këta dy njerëz me karakter krejt të ndryshëm!
两个性格完全不同的人竟然相处得这么好！
阿尔巴尼亚传统服饰
喜欢
0
赠金笔
后一篇：卡拉卡尔帕克语的发展历程