土耳其语-阿塞拜疆语-土库曼语动词形态

标签:
土耳其语阿塞拜疆语土库曼语乌古斯语支突厥语族 |
分类: 语言比较 |
1.动词的人称
1.1. 第一套人称
1.2. 第二套人称
2.动词的时
2.1.过去时:词干+过去时标志di+第二套人称
土耳其语(belirli geçmiş
zaman肯定过去时):-dı/di/du/dü(元音、浊辅音及r,m,n后)
-tı/ti/tu/tü(清辅音后)
阿塞拜疆语(şühudi keçmiş
zaman肯定过去时):-dı/di/du/dü
土库曼语(mälim öten
zaman肯定过去时):-dy/di
变位例举:读(oku-, oxu-, oka-)
土:
okudum, okudun, okudu, okuduk, okudunuz,
okudular
阿:
oxudum, oxudun, oxudu, oxuduq, oxudunuz,
oxudular
土库:
okadym, okadyň, okady, okadyk, okadyňyz,
okadylar
土:
bana umutsuz bir sesle son raporları
okudu. 他用绝望的声音向我念了最后的报告。
o duş alıncaya kadar ben kahvaltımı
bitirdim. 直到他洗完澡我才把早饭吃完。
zehmetine karşılık ona bir kahve parası
verdim. 我给了他一些小费作为他的辛苦钱。
阿:
mən işimi qurtardım və evə getdim.
我完成工作回到了家。
biz stansiyaya çatandan sonra qatar yola
düşdü. 我们到达车站之后火车开了。
müəllim otağa daxil oldu, bizi salamladı,
və stol arxasında oturdu. 老师走进房间和我们打完招呼在桌旁坐了下来。
土库:
men size birnäçe gezek geldim, emma siz
öýde ýokduňyz. 我去过你家一次,可是你不在家。
Aşgabat şäherinde Hywaly Baba köçesinde
täze muzeý emele geldi. 在阿什哈巴德的赫瓦勒巴巴大街上出现了一座新的博物馆。
geçen ýyl Kaspi kenaryndaky dynç alyş
öýünde dynç aldym. 去年,我在里海边的度假村休假。
2.2.主观过去时:词干+miş+第一套
土(belirsiz geçmiş zaman不定过去时或öğrenilen
geçmiş zaman听闻过去时):-mış/miş/muş/müş
阿(nəqli keçmiş
zaman叙述过去时):-mış/miş/muş/müş
土库(subýektiw öten
zaman主观过去时):土库曼语里没有与土耳其和阿塞拜疆语形式相似的形式(一些书面语中有残留),功能相似的词尾是-ypdyr/ipdir/updyr/üpdir。
变位例举:写(yaz-, yaz-, ýaz-)
土:
yazmışım,yazmışsın,yazmış,yazmışsız,
yazmışsınız,yazmışlar
阿:
yazmışam,yazmışsan/yazmısan,yazmış,yazmışıq,
yazmışsınız,yazmışlar
土库:
ýazypdyryn, ýazypdyrsyň, ýazypdyr,
ýazypdyrys, ýazypdyrsyňyz, ýazypdyrlar
阿塞拜疆语的第二、三人称另有-ıb/ib/ub/üb的形式,意思基本相同。
yazmışsan=yazıbsan, yazmış=yazıb(dır),
yazmışsınız= yazıbsınız, yazmışlar=yazıblar
土:
babam dedi ki, dün Ahmet’i görmüş.
我父亲说他昨天见过艾哈迈德先生。
meğer ki kardeşim köpekten çok korkmuş.
看来我朋友怕狗。
eski zamanlarda bir padişah varmiş.
古时候有一个国王。
阿:
əvvəllər heç kimi sevməmişəm.
我以前从未爱过任何人。
onlar dedilər ki, onlar öz işlərini
qurtarmışlar. 他们说他们已经完成了工作。
dostum mənə dedi ki, o həmin gün kitabını
itirib. 我朋友对我说,那天他把书弄丢了。
qardaşım bu ay təzə maşın alıb.
我兄弟这个月买了辆新车。
土库:
bularyň galmagalyna är-heleý hem
oýanypdyr. 他们的吵闹声也吵醒了一对夫妻。
öz aralarynda pyşyrdaşypdyrlar.
他们互相窃窃私语。
dem-dinç alyp, ýene ýola düşüpdirler.
休息了一会儿他们有上路了。
2.3.现在时:词干+yor+第一套
土(şimdiki zaman
现在时):-(ı/i/u/ü)yor-不遵循元音和谐只有一个形式
阿(indiki zaman
现在时):-ır/ir/ur/ür
土库(häzirki zaman
现在时):-ýar/ýär
这个时态在历史上是由-a/e副动词形式加yor构成,
-yor-来自动词yorur
变位例举:看(gör-, gör-, gör-)
土:görüyorum, görüyorsun, görüyor,
görüyoruz, görüyorsunuz, görüyorlar
阿:görürəm, görürsən, görür, görürük,
görürsünüz, görürlər
土库:görýärin, görýärsiň, görýär, görýäris,
görýärsiňiz, görýärler
土:
ılık, parlak bir güneş her tarafı
ısıtıyor. 温暖明媚的阳光温暖着四方。
sesin insanın iliğine kemiğine işliyor.
你的声音让人心碎。
sen de bencileyin kimden kaçtığınızı ve
nereye gittiğinizi bilmiyorsun. 你也像我一样不知道躲避谁,不知道去了何处。
阿:
mən bunu xoşlayırəm, amma özümə rəva
bilmirəm.我喜欢这个但是我买不起。
mən sizə bir maraqlı nağıl söylemeye
hazırlaşıram. 我将告诉你一个有趣的故事。
sən xoşbəxt görünürsən.
你看上去很快乐。
土库:
Türkmenler öz maşgalalaryny örän oňat
görýärler. 土库曼人很重视自己的家庭。
horazjyk, sen näme beýle zaryn
aglaýarsyň? 小公鸡,你为何哭得那么伤心?
salyrlaryň Garaman urugynyň Gansu we
Sinhaý etraplarynda ýerleşendiklerini habar berýär.
据说撒拉尔人嘎勒莽部定居在甘肃和青海地区的。
2.4. 现在-将来时:词干+ar+第一套
土(geniş zaman
宽广时):单音节辅音结尾者加-ar/er;多音节辅音结尾者加-ır/ir/ur/ür;元音结尾者只加-r。如:yaz-yazarım,
çalış-çalışırım, oku-okurum
阿(qeyri-qəti gələcək zaman
不定将来时):-(y)ar/(y)ər
土库(nämälim geljek zaman
不定将来时):-ar/er
变位例举:笑(gül-, gül-, gül-)
土:gülerim, gülersin, güler, güleriz,
gülersiniz, gülerler
阿:gülərəm, gülərsən, gülər, gülərik,
gülərsiniz, gülərlər
土库:gülerin, gülersiň, güler, güleris,
gülersiňiz, gülerler
土:
oğlunuz öğretmenlerinden hep aferin alır.
你的儿子深得老师们赏识。
ağaca dayanma çürür, insana dayanma ölür.
靠树树会枯,靠人人会死。(自己的事情还是靠自己。)
Dikkat edin, bu köpek kapar.
小心!这狗咬人。
阿:
günortadan sonra gələrəm, birgə musiqiyə
qulaq asarıq. 下午我可能会来,我们一起听音乐。
qızıl palçıqda da parıldar.
金子即使在泥里也会发光。(阿塞拜疆谚语)
səndən başqa heç kimi
tanımıram.除了你之外我谁都不认识。
土库:
gurt agzasan, gurt geler.
说到狼,狼就会来。
iş barada ertir sözleşeris.
关于这件事我们明天再谈。
hawa oňat bolsa şäheriň daşyna bararys.
如果天气好我们去市郊。
2.5.将来时:词干+acak+第一套
土(gelecek
zaman将来时):-(y)acak/(y)ecek
阿(qəti gələcək zaman
确定将来时):-(y)acaq/(y)əcək
土库(mälim geljek zaman
确定将来时):-jak/jek
需要注意的是,土库曼语的这个时态不加人称,而且动词的否定式不使用和土、阿语类似的否定词缀,使用否定词däl(=土değil=阿deyil)
变位例举:拿(al-,al-,al-)
土:alacağım, alacaksın, alacak, alacağız,
alacaksınız, alacaklar
阿:alacağam, alacaqsan, alacaq, alacağıq,
alacaqsınız, alacaqlar
土库:men/sen/o/biz/siz/olar
aljak;否定式:men/sen/o/biz/siz/olar aljak däl
土:
radyo tiyatrosu iki dakika sonra
başlayacak.广播剧两分钟以后开始。
her şeyi, her şeyi, hepsini şimdi
anlatacağım. 一切的一切,所有这些我马上解释。
Allah korusun, mide kanamasında
öleceksiniz! 真主保佑,你们会因胃出血而死的。
阿:
birinci dərs ana dilidir, arada nəğmə ilə
qovuşacaqdır.第一节课是语文,课上他会唱歌。
onların xatirəsi daim xalqımızın qəlbində
yaşayacaq və ruhları vətən göylərini gəzəcək.
在我们民族的心里永远记住他们,他们的灵魂将永远萦绕祖国的天空。
axı o mənə demişdi ki, bu vaxt evdə
olacaq. 他已经跟我说了,这个时候他在家。
土库:
onuň gelenini-gelmedigini weli men biljek
däl. 但是,我不知道他来还是不来。
men sizi häzir türkmen elipbiýi bilen
tanyşdyrjak.我将向你介绍现代土库曼语字母表。
şu altynjy gün meniň işim bar, baryp
biljek däl.这周六我有事不能去。
2.6. 条件式:词干+sa+第二套
土(şart kipi):-sa/se
阿(şərt şəkli): -sa/sə
土库(işligiň şert
formasy):-sa/se
土:
eğer çocuk yaşaydı çok iyi bir mimar
olacaktı. 如果男孩还活着,他会是一个非常棒的建筑师。
阿:
bir buğda əkməsen, min buğda tapmazsan.
如果你不种一棵麦子,就找不到千棵麦子。
土库:
ony özüň düzetmeseň, hiç kim düzetmez.
如果你自己不改正错误,不会有其他人来改正。
2.7.必须式:词干+malı+第一套
土(gerelik kipi):-malı/meli
阿(vacib şəkli): -malı/məli
土库(işligiň hökmanlyk
formasy):-maly/meli
变位例举(现在时):知道(bil-, bil-,
bil-)
土:bilmeliyim, bilmelisin, bilmeli,
bilmeliyiz, bilmelisiniz, bilmeliler
阿:bilməliyəm, bilməlisən, bilməli,
bilməliyik, bilməlisiniz, bilməlilər
土库:men/sen/o/biz/siz/olar
bilmeli
土:
beni gördüğünü hiç kimseye
söylememelisin. 你别对任何人说你见过我。
阿:
hər bir azərbaycan vətəndaşı, hər bir
azərbaycanlı öz ana dilini-azərbaycan dilini, dövlət dilini
mükəmməl bilməlidir.
每个阿塞拜疆公民,每个阿塞拜疆人都应该精通自己的母语——阿塞拜疆语——国语。
土库:
namaz okamazdan ozal täret gylyp,
endamyňy arassalamaly.
做礼拜之前必须小净,清洁你的身体。
2.8.命令式:词干+命令式人称
土(emir kipi),阿(əmr şəkli),土库(işligiň
buýruk formasy)
变位例举:来(gel-, gəl-, gel-)
土:gel, gelsin, gelin/geliniz,
gelsinler
阿:gəl, gəlsin, gəlin,
gəlsinlər
土库:gel, gelsin, geliň,
gelsinler
土:
düğmeye basınız! 请按键!
bu parayı bana ver!把这钱给我!
阿:
siqaret çəkməyin! 请你不要吸烟!
ayna, ayna söylə mənə!
镜子镜子告诉我!
土库:
sen wagtynda gel! 你要准时到!
ol oturgyçda oturma! 别坐那椅子!
后一篇:阿迪格语简明语法