|
维吾尔语动词的式(易坤琇、高士杰) |
|
一、陈述式 |
|
1.1直陈式 |
1.1.1 |
直接陈述式一般过去时形式(直陈一般过去式) |
يازدىم
يازدىلا
يېزىشتىلا
يازدى |
1.1.2 |
直接陈述式现在时完成存在体形式(直陈现在完存式) |
يازغانمەن
يازمىغانمۇسىز |
1.1.3 |
直接陈述式过去时完成存在体形式(直陈过去完存式)有两种形式 |
Aيازغانىدىم |
Bيېزىۋىدىم |
1.1.4 |
直接陈述式现在时未完成体形式(直陈现在未完式)有两种形式 |
Aيازىمەن يازىمەنمۇ يازامدىمەن
يازاملا |
Bيازارمەن
يازارسىلەر يازارلىمۇ |
1.1.5 |
直接陈述式过去时未完成体形式(直陈过去未完式)有三种形式 |
Aيازاتتىم
يازاتتىمۇ |
Bيازار
ئىدى
يازار
ئىدىمۇ
يازماس ئىدى |
C
يازىدىغانىدىم(يازىدىغانتىم)
يازىدىغانمەن
يازامدىغان
يازامدىغانمىدىم
يازمايدىغانىدىمۇ (يازمايدىغانتىمۇ) |
1.1.6 |
直接陈述式现在时持续体形式(直陈现在持续式)有三种形式 |
Aيېزىۋاتىمەن
يېزىۋاتمايمەن يازمايۋاتامدىمەن
يېزىۋاتمامسىز |
注:以下动词(يات-،تۇر-،ئولتۇر-،يۈر-)可以表示状态,所以这些动词的“直接陈述式现在时未完成体形式(直陈现在未完式)A”可以表示直接陈述式现在时持续体。 |
(يازىمەن
ئولتۇرىسەن تۇرىسىلەر
يۈرىدۇ كېتىپ بارىسىز) |
Bيازماقتىمەن
يازماقتىلا يېزىۋاتماقتىمەن |
Cيېزىۋاتقان |
1.1.7 |
直接陈述式过去时持续体形式(直陈过去持续式)有四种形式 |
Aيېزىۋاتاتتىم
يازمايۋاتاتتىم |
Bيازماقتا ئىدىم |
Cيېزىۋاتقانىدىم
يېزىۋاتمىغانىدىم
يېزىۋاتقانمىدى |
يېزىۋېتىۋىدىم
يازمايۋېتىۋىدىم
يېزىۋېتىۋىدىممۇ |
注:以下动词(يات-،تۇر-،ئولتۇر-،يۈر-)可以表示状态,所以这些动词的《直接陈述式现在时未完成体形式(直陈现在未完式)A》,《直接陈述式现在时未完成体形式(直陈现在未完式)A,B》可以表示直接陈述式过去时持续体形式(直陈过去持续式)。 |
ياتاتتىم ياتقانىدىم
يېتىۋىدىم |
تۇراتتىڭىز تۇرغانىدىڭىز
تۇرىۋىدىڭىز |
ئولتۇراتتۇق ئولتۇرغانىدۇق
ئولتۇرىۋىدۇق |
ئولتۇراتتۇق ئولتۇرغانىدۇق
ئولتۇرىۋىدۇق |
يۈرەتتىڭلار يۈرگەنىدىڭلار
يۈرىۋىدىڭلار |
كېتىپ
باراتتى كېتىپ بارغانىدى كېتىپ بېرىۋىدى |
1.1.8 |
直接陈述式现在时目的体形式(直陈现在目的式) |
يازماقچى
يازماقچىمەن يازماقچى ئەمەس يازماقچىمۇ |
1.1.9 |
直接陈述式过去时目的体形式(直陈过去目的式) |
بارماقچىمىدىم
بارماقچى ئىدىم بارماقچى ئەمەس ئىدىم(بارماقچى
ئەمەستىم) |
1.1.10 |
直接陈述式现在时目的持续体形式(直陈现在目的持续式) |
يازغىلىۋاتىمەن
يازمىغىلىۋاتىمەن يازغىلىۋاتامدىمەن |
1.1.11 |
直接陈述式过去时目的持续体形式(直陈过去目的持续式) |
Aيازغىلىۋاتاتتىم
يازمىغىلىۋاتاتتىم يازمىغىلىۋاتامتىم |
Bيازغىلىۋاتقانىدىم
يازمىغىلىۋاتقانىدىم |
Cيازغىلىۋېتىۋىدىم |
|
1.2 间接陈述式 |
1.2.1 |
间接陈述式一般过去时形式(间陈一般过去式) |
يېزىپتىمەن يېزىپتىلا
يېزىشىپتىلا يېزىشىپسەن يېزىپتۇ
يېزىپتىمىزمۇ |
1.2.2 |
间接陈述式完成存在体形式(间陈完存式)有三种形式 |
Aيازغانىكەنمەن يازغانمىكەنمەن
يازمىغانىكەنمەن
يازغانىكەنمۇ |
Bيېزىپتىكەنمەن يېزىپتىكەنلا يازماپتىكەنمەن
يازماپتىكەنمۇ |
Cيېزىۋىكەنمەن يېزىۋىكەنلا يازماپتىكەنمەن
يېزىۋىكەنمەنمۇ |
1.2.3 |
间接陈述式未完成体形式(间陈未完式)有三种形式 |
Aيازىدىكەنمەن يازىدىكەنلا
يازىدىكەن يازمايدىكەنمەن يازمايدىكەنمەنمۇ |
Bيازار ئىكەنمەن يازار
ئىكەنلا يازماس ئىكەنمەن يازماسمىكەنمەن |
Cيازىدىغان ئىكەنمەن يازىدىغابكەنلا
يازمايدىغانكەنمەن يازامدىغانىكەنمەن
يازامدىغانمىكەنمەن يازامدىغانىكەنمەنمۇ |
1.2.4 |
间接陈述式现在时持续体形式(间陈现在持续式) |
يېزىۋېتىپتىمەن يېزىۋېتىپتىلا
يازمايۋېتىپسىز يېزىۋاتماپتىمەن
يېزىۋاتماپسىز |
1.2.5 |
间接陈述式过去时持续体形式(间陈过去持续式)有四中形式 |
Aيېزىۋاتقانىكەنمەن
يېزىۋاتقانىكەنلا
يازمايۋاتقانىكەنمەن يېزىۋاتمىغانىكەنمەن
يېزىۋاتقانمىكەنمەن
يېزىۋاتقانىكەنمۇ
يازمايۋاتقانىكەنمۇ |
Bيېزىۋېتىپتىكەنمەن
يېزىۋېتىپتىكەنلا
يازمايۋېتىپتىكەنمەن
يېزىۋاتماپتىكەنمەن
يېزىۋېتىپتىكەنمۇ |
Cيېزىۋىتىۋىكەنمەن
يېزىۋىكەنلا
يازمايۋېتىۋىكەنمەنمۇ |
Dيېزىۋاتىدىكەنمەن
يېزىۋاتىدىكەنلا
يازمايۋاتىدىكەنمەن
يازمايۋاتىدىكەنمەنمۇ |
1.2.6 |
间接陈述式目的体形式(间陈目的式) |
يازماقچىكەنمەن يازماقچىكەنلا يازماقچى
ئەمەسكەنمەن يازماقچىمىكەنمەن
يازماقچىكەنمەنمۇ |
1.2.7 |
间接陈述式现在时目的持续体形式(间陈现在目的持续式) |
يازغىلىۋېتىپتىمەن
يازغىلىۋېتىپلا يازغىلىۋېتىپتىمەنمۇ |
1.2.8 |
间接陈述式过去时目的持续体形式(间陈过去目的持续式)有四中形式 |
Aيازغىلىۋاتقانىكەنمەن
يازغىلىۋاتقانىكەنمەنمۇ
يازغىلىۋاتقانمىكەنمەن |
Bيازغىلىۋېتىپتىكەنسەن
يازغىلىۋېتىپتىكەنسەنمۇ |
Cيازغىلىۋېتىۋىكەنمەن
يازغىلىۋېتىۋىكەنمەنمۇ |
Dيازغىلىۋاتىدىكەنمەن
يازغىلىۋاتىدىكەنمەنمۇ
يازغىلىۋاتامدىكەنمەن |
|
1.3转述式 |
1.3.1 |
转述式一般过去时形式(转述一般过去式) |
يېزىپتۇدەكمەن
يېزىپتۇدەكلا
يېزىپتۇ يېزىپتىمىزمۇ
يېزىپتۇدەك |
1.3.2 |
转述式现在时完成存在体形式(转述现在完存式) |
يازغانمىشمەن
يازغانمىشمەنمۇ |
1.3.3 |
转述式过去时完成存在体形式(转述过去完存式)有三种形式 |
Aيازغانىكەنمىشمەن يازمىغانىكەنمىش |
Bيېزىپتىكەنمىشمەن
يازماپتىكەنمىشمەن يېزىپتىكەنمىشمۇ |
Cيېزىۋىكەنمىشمەن
يازمىۋىكەنمىشمەن يازمىۋىكەنمىشمۇ |
1.3.4 |
转述式现在时未完成体形式(转述现在未完式)有两种形式 |
Aيازغۇدەكمەن يازمىغۇدەكمەن
يازغۇدەكمەنمۇ
يازغۇدەكمىشمەن |
Bيازار
ئىمىشمەن يازماس ئىمىشمەن |
1.3.5 |
转述式过去时未完成体形式(转述过去未完式)有三种形式 |
Aيازىدىكەنمىشمەن يازمايدىكەنمىشمەن
يازىدىكەنمىشمەنمۇ |
Bيازار ئىكەنمىشمەن يازماس
ئىكەنمىشمەن يازماس
ئىكەنمىشمەنمۇ |
Cيازىدىغانىكەنمىشمەن
يازمايدىغانىكەنمىشمەنمۇ |
1.3.6 |
转述式现在时持续体形式(转述现在持续式)有两种形式 |
Aيېزىۋاتقۇدەكمەن
يازمايۋاتقۇدەكمەن
يېزىۋاتمىغۇدەكمەن |
Bيېزىۋېتىپتۇدەكمەن يېزىۋېتىپتىمىشمەن
يېزىۋېتىپتۇدەك يازمايۋېتىپتۇدەكمەن
يازمايۋېتىپتىمىشمەن
يېزىۋاتماپتىمىشمەن |
1.3.7 |
转述式过去时持续体形式(转述过去持续式)有四种形式 |
يېزىۋاتقانىكەنمىشمەن A |
يېزىۋېتىپتىكەنمىشمەنB |
يېزىۋېتىۋىكەنمىشمەنC |
يېزىۋاتىدىكەنمىشمەنD |
1.3.8 |
转述式现在时目的体形式(转述现在目的式) |
يازماقچىمىشمەن
يازماقچى ئەمەسمىشمەن |
1.3.9 |
转述式过去时目的体形式(转述过去目的式) |
يازماقچىمىكەنمىشمەن
يازماقچى ئەمەسكەنمىشمەن |
1.3.10 |
转述陈述式现在时目的持续体形式(转述现在目的持续式)有两种形式 |
Aيازغىلىۋاتقۇدەكمەن
يازمىغىلىۋاتقۇدەكمەن
يازغىلىۋاتمىغۇدەكمەن
يازمىغىلىۋاتقۇدەكمەن |
Bيازغىلىۋېتىپتۇدەكمەن
يازغىلىۋېتىپتىمىشمەن
يازمىغىلىۋېتىپتۇدەكمەن
يازمىغىلىۋېتىپتىمىشمەن
يازغىلىۋاتماپتۇدەكمەن
يازغىلىۋاتماپتىمىشمەن |
1.3.11 |
转述式过去时目的持续体形式(转述过去目的持续式)有四种形式 |
يازغىلىۋاتقانىكەنمىشمەن A |
يازغىلىۋېتىپتىكەنمىشمەنB |
يازغىلىۋېتىۋىكەنمىشمەن C |
يازغىلىۋاتىدىكەنمىشمەنD |
|
1.4或然式 |
1.4.1 |
或然式一般过去时形式(或然一般过去式) |
يازغاندىمەن يازغانسەن
يازغاندۇرسەن يازغانلا يازغانسىز
يازغاندۇ يازمىغانسەن
يازغاندىمەنمۇ يازغاندۇرمۇ
يازمىغانسەنمۇ |
1.4.2 |
或然式现在时完成存在体形式(或然现在完存式) |
同上(与或然式一般过去时形式相同) |
1.4.3 |
或然式现在时未完成体形式(或然现在未完式)有两种形式 |
Aيازىدىغاندىمەن يازىدىغانسەن
يازىدىغاندۇرسەن
يازىدىغاندۇ
يازمايدىغاندىمەن يازمايدىغانمەن
يازمايدىغاندۇرسەن يازمايدىغاندۇ
يازامدىغاندىمەن
يازمامدىغاندىمەن
يازىدىغاندىمەنمۇ يازمايدىغاندىمۇ |
Bيازارمەن يازماسمەن
يازارمەنمۇ يازار يازماس |
1.4.4 |
或然式现在时持续体形式(或然现在持续式)有两种形式 |
Aيېزىۋاتقاندىمەن يېزىۋاتقانسەن
يېزىۋاتقاندۇرسەن يازمايۋاتقاندۇ
يېزىۋاتمىغاندىمەن
يېزىۋاتمىغاندىمەنمۇ |
Bيېزىۋاتىدىغاندىمەن
يېزىۋاتىدىغانسەن
يېزىۋاتىدىغاندۇرسەن
يازمايۋاتىدىغاندۇ
يازمايۋاتىدىغاندىمەن
يېزىۋاتمايدىغاندىمەن
يېزىۋاتامدىغاندىمەن يېزىۋاتىدىغاندىمەنمۇ |
1.4.5 |
或然式现在时目的体形式(或然现在目的式) |
يازماقچىدۇرمەن يازماقچىدۇرسەن
يازماقچى ئەمەستىمەن يازماقچى ئەمەس |
1.4.6 |
或然式现在时目的持续体形式(或然现在目的持续式)有两种形式 |
Aيازغىلىۋاتقاندىمەن
يازغىلىۋاتقانسەن
يازغىلىۋاتقاندۇرسەن
يازغىلىۋاتمىغاندىمەن
يازغىلىۋاتمىغاندىمەنمۇ |
Bيازغىلىۋاتىدىغاندىمەن يازغىلىۋاتىدىغانسەن
يازغىلىۋاتىدىغاندۇرسەن
يازغىلىۋاتامدىغاندىمەن |
1.4.7 |
或然式过去时完成存在体形式(或然过去完存式) |
يازغان
بولغىدىم يازمىغان
بولغىدىم يازغان بولغىدىمۇ |
1.4.8 |
或然式过去时未完成体形式(或然过去未完式) |
|
يازىدىغان بولغىدىم
يازمايدىغان بولغىدىم |
1.4.9 |
或然式过去时持续体形式(或然过去持续式) |
或然进行时 |
يېزىۋاتقان بولغىدى يېزىۋاتىدىغان
بولغىدى يېزىۋاتمايدىغان بولغىدى
يېزىۋاتىدىغان بولغىدىمۇ |
1.4.10 |
或然式过去时目的体形式(或然过去目的式) |
يازماقچى بولغىدىم
يازماقچى ئەمەس بولغىدىم يازماقچى بولغىدىممۇ |
1.4.11 |
或然式过去时目的持续体形式(或然过去目的持续式) |
يازغىلىۋاتقان
بولغىدىڭ يازغىلىۋاتمىغان
بولغىدى يازغىلىۋاتقان بولغىدىمۇ |
|
|
|
二、祈使式 |
|
يازاي يازايلى
ياز يېزىڭ يازسۇن
يازغىن
|
|
三、假定式 |
|
يازسام يازساق
يازسىڭىز يازساڭ يازسا |